Kırsal mimari gelenkte eğitim yapıları: Akseki-İbradı havzası örneği

Abstract

Eğitim, tarih boyunca toplumların sosyal, ekonomik, kültürel birikimlerini yansıtan önemli bir alan olmuştur. Türklerin Uygurlar Dönemi'nde yerleşik hayata geçmesiyle birlikte kültürel birikim oluşmaya, eğitim anlayışı gelişmeye başlamıştır. Türklerin İslamiyet'i kabulü ile eğitim, dini temelli olmuş, Selçuklu ve Osmanlı Dönemi'nde eğitim sisteminin merkezinde medreseler yer almıştır. Fakat Tanzimat Dönemi'ne kadar eğitim politikaları hep merkezlere yönelik olmuş, taşralara ulaşamamıştır. Tanzimat Dönemi ve II. Meşrutiyet Dönemi'nde eğitimin kırsal alanlarda yaygınlaştırılmasına yönelik fikirler ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda kırsal yerleşmelerde de bazı eğitim kurumları açılmaya başlanmıştır. Cumhuriyet Dönemi'nde ise kırsal yerleşmelerde eğitim devletin en önemli konuları arasında olmuştur. Nüfusun büyük bir kısmının kırsal yerleşmelerde yaşadığı da göz önüne alınarak cumhuriyet politikalarının halk tarafından benimsenmesini de sağlamak amacıyla köy okullarına önem verilmiştir. 1940'lı yıllarda Köy Enstitüleri'nin de kurulmasıyla birlikte köy okullarının inşası yaygınlaşmıştır. Akseki – İbradı Havzası, hem Osmanlı Dönemi'nde hem de Cumhuriyet Dönemi'nde eğitim alanında önemli bir merkez olmuştur. Birçok eğitim kurumu açılmış, önemli şahsiyetler yetişmiştir. Bu çalışmayla Akseki – İbradı Havzası'nda kırsal mimari gelenekte inşa edilen eğitim yapıları incelenmiştir. Günümüze ulaşan ve ulaşamayan eğitim yapıları tarihsel özellikleri, mimari özellikler ve yapısal – işlevsel sorunlar açısından değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında incelenen eğitim yapılarının inşa edildikleri dönemin özelliklerini yansıtan yapılar olduğu tespit edilmiştir. Kırsal yerleşmelerde bulunan eğitim yapılarının kırdan kente göçün artmasıyla birlikte işlevini kaybettiği, bu sebeple yapıların tescil edilerek koruma altına alınması ve onarımlarının yapılarak yeniden işlevlendirilmesi gerekmektedir. Kırsal yerleşmelerdeki eğitim tarihinin somut örnekleri olan bu yapıların gelecek kuşaklara aktarılmasının bu sayede mümkün olabileceği değerlendirilmiştir.