Lykia-Pamphylia eyaletinde sosyal gruplar ve dernekler (İS 1-3. Yüzyıl)

Abstract

Antik Dünya'da insanlar içinde yaşadıkları kent ya da kasaba gibi siyasi topluluklar haricinde yaş, meslek, din ya da diğer ortak ögeler temelinde çeşitli gruplarda bir araya geldiler. Modern terminolojide dernek, lonca, birlik ya da diğer isimlerle tanımlanan bu gruplara üyelikte gönüllülük esastır. Belli menfaatler ya da ihtiyaçlar doğrultusunda kurulan bu örgütler aynı zamanda kentlerin ya da kırsal toplulukların sosyal yaşamlarında önemli bir yere sahiptir. Yaş grupları (epheboi, neoi, gerusia) ise, bir polis kurumu olan gymnasion bünyesinde örgütlenen yarı resmî organizasyonlardır. Yaş gruplarının sportif ve entellektüel faaliyetler için toplandıkları gymnasion, Helenistik Dönem'den itibaren kentler için oldukça önemli bir sosyokültürel merkez konumundadır. Yaş grupları (epheboi, neoi, gerusia) bir polis kurumu olan gymnasion'a bağlı örgütlendikleri için diğer derneklerden farklı bir statüye sahiptir. Bu bakımdan gymnasion gruplarını yarı resmî kurumlar olarak tanımlamak daha doğrudur. Üstelik söz konusu yaş grupları, resmî olmayan faaliyelerinin yanında bazı kamusal görevler de üstlenmişlerdir. Gymnasion grupları, özellikle neoi ve gerusia, İmparatorluk Dönemi'nde politikada daha etkin bir konuma gelir. Bununla birlikte, Roma İmparatorluğunun ilk iki yüzyılında sağlanan barış ve refah ortamında (pax Romana), kentlerde güçlü bir orta tabaka (plebs media) oluşur. Esnaf, zanaatkâr ya da küçük ölçekli tüccar olan bu insanlar çoğunlukla bir derneğin (collegium) üyeleridir. Dernekler bu dönemde güçlenen orta tabakanın siyasi ve sosyal yaşama katılımını sağlayan kurumlar olarak rağbet görmüşlerdir. Bu çalışmanın amacı, İS 1-3. yüzyıllarda Likya-Pamphylia kentlerinde sosyal grupların ve derneklerin sosyokültürel ve siyasal konumlarını belirlemektir. Roma İmparatorluk Dönemi'nde, Lycia et Pamphylia Eyaleti, Teke Yarımadası ve Pamphylia Ovası ile Güney Pisidia Bölgesi'ni kapsadığı için Güney Pisidia kentleri de çalışmaya dahil edilmiştir. Söz konusu bölgelerden elde edilen epigrafik verilerin neredeyse tamamı mezar epigramları ve onurlandırma yazıtlarından oluşmaktadır. Dolayısıyla, konu hakkında genel bir bakış ortaya koyabilmek için Küçük Asya'nın diğer bölgelerine ait yazıtlar ile, daha ayrıntılı bilgiler içeren Yunanistan ve İtalya'dan gelen epigrafik belgeler ve Mısır'da bulunan papirüsler de çalışmaya dahil edilmiştir.