Ksanthos tiyatrosu

Abstract

Eldeki tüm veriler Ksanthos Tiyatrosu'nun MÖ 2. yüzyılda, 150-125 yılları arasında inşa edilmiş olduğunu ortaya koymaktadır. Hellenistik Tiyatro'nun caveası yaklaşık olarak 2500 kişilik kapasiteli olmakla birlikte sahne binası tek katlı, caveayla bitişik olmayan, dor düzenli bir proskeneye sahiptir. Bu ilk Tiyatro yapısı MS 141 yılında yıkılmış ve ardından Erken Antoninler Dönemi'nde yerine yeni bir tiyatro inşa edilmiştir. Yeni inşa edilmiş Roma İmparatorluk Dönemi Tiyatrosu; Erken Antoninler, Severuslar ve Geç Severuslar olmak üzere üç farklı evreye sahiptir. Erken Antoninler Dönemi'nde cavea ve sahne binası yine Hellenistik Dönem'de olduğu gibi birbirinden bağımsız şekilde konumlandırılmıştır. Yeni cavea hem doğusuna hem de batısına eklenen destek tonozlarıyla oldukça geniş ve tam daire formuyla yaklaşık 4500 kişi kapasitesine sahiptir. Diazomaya ulaşan hem doğu hem de batı noktadaki vomitorium bölümleri bu dönemde yapıya eklenmiştir. Eski Hellenistik caveanın caveası agora yönü hiza alındığında doğuya doğru kavisliyken bu dönemde yapılan yeni cavea neredeyse tam yarım daire formuyla agoraya tam paralel inşa edilmiştir. Sahne binası da erken yapıya göre tam paralel olmasa da daha az açılı olarak konumlandırılmıştır. Yapı iki katlı olarak Korinth nizamında düzenlenmiştir. Severuslar Dönemi'nde de yapıda oldukça önemli değişiklikler meydana getirilmiştir. Ancak bu dönemde yapılan değişiklikler Erken ve Geç Severus Dönemleri olarak iki farklı evre izlenebilmektedir. Erken Severus Dönemi'nde yapının sadece sahne binasında bazı onarım çalışmaları yapılmışken Geç Severus Dönemi'nde ise sahne binasına paraskene bölümleri eklenerek cavea her iki yönde de parodosların üzerine beşik ve eğik tonozlar yerleştirilerek bu bölümlerle birleştirilmiştir. Böylelikle bu tonozların üzerlerine de oturma sıraları yerleştirilerek kapasite artışına gidilmiştir. Bu sayede yapının toplam kapasitesi 4650 kişiye yükseltilmiştir. Bunun yanı sıra cavea ve skene organik olarak birleştiği için yapı ilk defa tek bir bütün haline gelmiştir. Muhtemelen MS 3. yüzyılın son çeyreğinde bir arenaya dönüştürülen yapıdaki son büyük değişiklik ise MS 6. yüzyılda kastron duvarının inşası ile gerçekleşmiştir. Duvarda kullanılmak üzere summa caveanın özellikle batı ve güney yönlerindeki tonozlu bölümlerdeki oturma sıraları Hellenistik Dönem cavea çevre duvarına kadar sökülerek tiyatro küçültülmüştür.