Azerbaycan Milli İlimler Akademisi (AMİA) Muhammed Fuzuli adına el yazmalar enstitüsünde bulunan 16.-19. yüzyıllara ait lakeli ciltler

Abstract

Azerbaycan Milli İlimler Akademisi (AMİA) Muhammed Fuzuli Adına Elyazmalar Enstitüsünde Bulunan 16-19. Yüzyıllara Ait Lakeli Ciltler; coğrafi konumu itibari ile geçiş güzergâhında olan Azerbaycan, kendi kadim kültürü dışında, İslâm, Hristiyan, Zerdüştlük, Musevilik dinlerinin medeniyetini kendi bünyesinde yüzyıllarla barındırmıştır. Türk devleti olmasının yanında, bu coğrafyada yüzyıllardır kesintisiz devam eden farklı kültürlerin zengin sanat mirasının izleri görülmektedir. Hat, tezhip, minyatür, cilt ve konumuz olan lakeli cilt sanatının önemli eserlerine de bu topraklarda rastlanmaktadır. AMİA Elyazmalar Enstitüsünde bulunan 16-19. yüzyıl lakeli ciltlerin en önemli özelliği üslup çeşitliliğidir. Örnekler arasında ister desen üslubu, ister boyamada Doğu ve Batı tarzları izlenmektedir. Araştırma zamanı enstitünün kütüphanesinde, 39 adet dört farklı yüzyıllara ait lakeli cilt numuneleri incelenmiştir. Bunlardan beş adedi 16.Yüzyıla, yedi adedi 17.Yüzyıla, yedi adedi 18.Yüzyıla, yirmi adedi 19. Yüzyıla özelliklerini taşımakta olan lakeli cilt örnekleridir. 16. Yüzyıla ait lakeli cilt özelliklerinde minyatürlü ve şuküfe tarzı bezeme üslüpları işlenilse de, 17-19. Yüzyıl ciltlerinde şuküfe bezeme tarzı görülmektedir. Aynı dönemlerde hatayi, penç motifleri karışımı, halkari ve zerefşan bezeme üsluplarıda sıklıkla karşılaşılan dönem özelliklerindendir. İncelenmiş olan ciltlerde malzeme olarak sahtiyan deri, teknik olarak tarama ve boyama üsluplupları kullanılmıştır. Çalışılmış yazmalar arasında minyatürlü lakeli cilt örneği bir adet bulunmaktadır.