İbn Kuteybe'nin Edebü'l-Katib adlı eserinin filolojik incelemesi

Abstract

Fetih hareketleri sonunda İslam devletinin sınırları genişlemiş, bu genişlemeye bağlı olarak devletin müesseseleri de çoğalmış ve hizmet alanı çeşitlemiştir. Devletin çoğalan ve hizmet alanı genişleyen müesseselerinin genel adına divan, divanlarda çalışanlara da kâtip denilmektedir. İbn Kuteybe'ye göre divanlarda çalışan kâtipler Arap dilinin yazımında ve kullanımında hatalar yapmaktadır. Kâtiplerin Arap dilinin yazımında ve kullanımında yaptıkları hataları düzeltmek ve genelde de aydın olma yoluna giren herkese Arapçayı doğru kullanmayı öğrenmelerine rehberlik etmek için Edebü'l-kâtib adlı eseri yazmıştır. Yazılan bu eser, kitâb adıyla anılan dört bölüm ve her bölüm de bâb adıyla anılan başlıklara ayrılmıştır. Eserde görülen bu bölümlerde dilbilimin çeşitli alt disiplinlerine dair bazı konular işlenmiştir. Bu çalışmada, akademik çalışmaların sınırlılığı gereği, Edebü'lkâtib'de değinilen dilbilimin alt disiplinlerinden sarf, nahiv, anlambilim ve imlaya dair disiplinlerle ilgili olan konuların bulgularına yer verilmiştir. Eserde yer verilen dilbilimin alt disiplinlerine dair bulgular onun verdiği örnekler ile desteklenerek açıklanmaya çalışılmıştır. Bu açıklamalardan hareketle İbn Kuteybe'nin eseri yazarken takip ettiği metodu, dilbilimin alt disiplinlerinden sarf, nahiv, anlambilim ve yazıya dair görüşleri belirlenerek dilci kişiliği tanıtılmaya çalışılmıştır.