Muş efsaneleri (İnceleme-Metin)

Abstract

Anonim Halk Edebiyatı'nın bir türü olan efsaneler, belirli şahıs, yer ve hadiseler hakkında anlatılan, kalıplaşmış üslubu ve şekli olmayan halk anlatmalarıdır. Muş, sözlü kültür ürünleri bakımından son derece zengin bir ildir. Bu bakımdan çalışmamızda, Muş'taki önemli sözlü kültür ürünlerinden birisi olan efsaneler çalışma konusu olarak seçilmiştir. Bu yapılırken de Muş ve ilçelerindeki efsaneler derlenip, tek bir kaynak altında toplanıp, onları bilimsel yöntemlerle tasnif ettikten sonra, yerel kültürel değerlerden hareketle, ulusal kültüre ve akabinde de evrensel kültüre katkı sağlayabilmek amaç edinilmiştir. Çalışma, Muş il merkezi, ilçeleri, bunlara bağlı köyleriyle sınırlandırılmıştır. Araştırmada yöntem olarak alan araştırması yöntemi kullanılmıştır. Alana çıkıldığı zaman da çoğunlukla görüşme yöntemi tercih edilmiştir. Derlenecek efsanelerin büyük bir kısmı bu yöntem kullanılarak, ses kayıt cihazlarıyla kaydedilmiş, arkasından da yazıya aktarılmıştır. Saha araştırmalarında zaman kazanmak için anket yöntemi bir ön araştırma yöntemi olarak uygulanmıştır. Çalışmalar neticesinde derlenen 101 efsane metni, altı ana başlık ve yirmi alt başlık olarak tasnif edilmiştir. Akabinde efsanelerin motifleri tespit edilerek bu motifler üzerinden kısa değerlendirmelere gidilmiştir. Yapılan değerlendirmelerden sonra çalışmada yer alan efsaneler, Anadolu'nun çeşitli yerlerinde anlatılan varyantları ile mukayeseye tabi tutulmuştur.