Din-estetik ilişkisi çerçevesinde Petir Dinov'un Panevritmia ve Mevlevilikteki Sema'nın mukayesesi

Abstract

Dinî ritüeller, tarih boyunca sosyokültürel yaşamın ayrılmaz bir parçası olarak ortaya çıkar. Bu ritüeller, sosyokültürel yaşamda yarattıkları etkiler ile toplumsal yaşamın temel dinamiklerinden ola gelmişlerdir. Tarihin başlangıcından günümüze, ilkel dinlerden mensubu en kalabalık dinlere kadar her dinin içindeki farklı grupların değişik ritüeller kullandıkları görülmektedir. Bu çalışmada İslâm dünyasının en çok bilinen ve tüm dünyada tanınan Mevleviliğe ait "Semâ" ile Hristiyan dünyasında belli bir yer tutan ancak Türkiye'de pek bilinmeyen "Panevritmia" ritüelleri karşılaştırılarak din ve estetik açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. Türkiye'de Mevlânâ Celâleddin Rûmi ve Semâ hakkında oldukça fazla araştırma yapılmış ve kitap yazılmış olduğundan, çalışmada bu bölümler sadece özet olarak verilmiştir. Panevritmia'nın yapısı ve kurucusu olan Dınov'un hayatı hakkında ise neredeyse hiç çalışma yapılmadığından, konunun daha iyi anlaşılması için bu bölümler biraz daha geniş tutulmuştur. Osmanlı Devleti sınırları içinde yer alan Bulgaristan'ın Varna'ya bağlı Hadırça köyünde 1864'te dünyaya gelen ve bir Hristiyan din adamı olma hedefiyle büyütülen Dınov, ilk tahsilini ülkesinde almıştır. Orta öğrenimden sonra Metodist Kilisesine bağlı olan hocalarının da etkisiyle yükseköğrenimi için Amerika'ya gitmiştir. Oradan döndükten sonra otuzlu yaşlarında memleketinde Evrensel Beyaz Kardeşliği Örgütü'nü kurduktan kısa bir süre sonra 28 farklı fiziksel hareketten oluşan Panevritmia'yı ortaya çıkarmıştır. Bu çalışma, estetiğin İslâm ve Hristiyanlıktaki yer ve öneminden bahsettikten sonra Dınov'un Panevritmia'sı ile Mevlânâ'nın Semâ'sını "Dil-Şiir", "Müzik", "Dans" ve "Aşk" anlayışları çerçevesinde ele alarak din ve estetik açısından karşılaştırmayı amaçlamıştır.