Etkilenmesi ve etkisi bağlamında İbnü's-Salah ve Mukaddime'si

Abstract

Hadis usûlü tarihinin en önemli kişilerinden sayılan İbnü's-Salâh'ın Ulûmü'l-hadîs adlı eserinin günümüze kadar ulaşan bir etkisi vardır. Bu yüzden Ulûmü'l-hadîs'i kendisinden önce ve sonra kaleme alınan eserlerden ayıran özgün özelliklerinin tespit edilmesi gerekmektedir. Bu tezde İbnü's-Salah'ın Ulûmü'l-hadîs'i, etkilenmesi ve oluşturduğu etki bağlamında incelenmiştir. İbnü's-Salâh öncesi eserlerden el-Muhaddisü'l-fâsıl ile Ma'rifetü ulûmi'l-hadîs'in Ulûmü'l-hadis ile karşılaştırılması sonucunda İbnü's-Salâh'ın bilgi naklinde oldukça seçici davrandığı, bilgileri bazen rivayet zinciri ile verdiği, birçok bilginin ise sadece kaynağına işaret ettiği, kitabına aldığı bilgilerin bazısını tenkit ettiği bazısını da onayladığı, kendisinin çoğunlukla objektif iken ara sıra sübjektif davrandığı görülmüştür. Ulûmü'l-hadîs'in kendisinden sonra yazılan Nüzhe ve Tedrîb ile karşılaştırılması sonucu ise İbnü's-Salâh'ın kendisinden sonraki sürece inkârı kâbil olmayacak şekilde etki ettiği, fakat bu etkinin sınırlı olduğu, birebir taklit edilmeyip birçok konuda kendisine muhalefet edildiği görülmüştür. Buna rağmen hadis ilminin gelişmesinde öncü bir rol üstlendiği açıktır. Ayrıca araştırma sonucunda tenkidin, bir ilmin gelişimi için ne kadar önemli olduğu ve tenkitten kaçınmamak gerektiği de anlaşılmıştır.