Hayat bilgisi ve fen bilimleri ders kitaplarının çevre kazanımları açısından incelenmesi

Abstract

İnsanlar yaşam faaliyetlerini sürdürmek, nesillerinin devamlılığı ve bu sürecin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi için etkileşim halinde bulundukları çevrenin olanaklarını, sahip olduğu özellikleri tanıyıp, çevreleri ile barışık yaşamayı öğrenmelidir. Birlikte bir bütün olduğumuz sistemin herhangi bir yerinde oluşacak aksaklık, sistemi oluşturan diğer unsurların doğrudan olumsuz etkilenmesine zemin hazırlayacaktır. Bundan dolaydır ki etkileşim halinde bulunduğumuz mikro sistemden makro sisteme kadar, sistemin bütün öğelerini bilmek ve tanımak çok önemlidir. Bilinmeyen, tanınmayan bir unsurda meydana gelinecek sıkıntının ne olduğu, nasıl çözüleceği, olması gereken ile olmaması gereken fark edilmediği için sistemin, oluşacak küçük bir sorunun bile ilerde büyüyüp dağ gibi karşımıza çıkıp, geri dönüşümü imkânsız sorunlar haline gelmesi kaçınılmaz bir sondur. Küçük problemlerin büyük felaketlere dönüşmemesi için bireylerin öncelikle kendi özelliklerini her yönden öğrenmesi, tanıması gerekir. Daha sonra etkileşim halinde bulunduğu mikro ve makro düzeyde çevreyi doğal haliyle tanıyıp buna göre şekil almalıdır. Geçmişten günümüze yaşanan onca felaket ve yok oluş, bizlere sistemde oluşacak en küçük sorunun bile şakası olmadığının göstergesidir. Bu bağlamda, bizlerin ve gelecek kuşakların kendini, çevreyi sevme, koruma, tanıma, bilinç kazanma, çevre sorunlarını fark edip bunlara neden olan unsurların ortadan kaldırılabileceklerin kaldırılması, kaldırılamayacak olanların ise asgari düzeye indirilmesi için eğitilmesi gerekmektedir. Eğitim girdilerinin süreç içerindeki etkileşimleri oluşacak çıktıların kalitesini ve değerini etkiler. Bundan dolayıdır ki eğitilen bireyler süreç içerisinde çevre değerleri ile iyi harmanlanıp, şekil verilmelidir. Çevreye karşı duyarlı yetiştirilen bireylerin, çevresini sevme, koruma içgüdüleri içinde çevrede oluşabilecek en ufak sorunu fark edip buna derhal çözüm bulması beklenmektedir. Çevre ve o çevrede yaşayan diğer canlılara karşı olumlu tutum kazandırılabilmesinde formal eğitimler sürecinin olmazsa olmazı olan öğrenim programlarının somutlaştırılmış hali olan yazılı kaynaklarda amaçlanan ve öğretilmek istenen içerik, büyük bir önem arz etmektedir. Çünkü ders kitaplarında bulunan bu içeriklerin ne şekilde verildiğin bireyde öğrenilenlerin davranışa dönüştürme becerisini etkileyecektir. Bu tez, ilköğretim Hayat Bilgisi (1, -3. sınıf) ve Fen Bilimleri( 3, -8. sınıf) dersi, 2019-2020 eğitim öğretim yılında öncelikli olarak okutulan ders kitaplarında çevre kazanımları açısından yerinin belirlenmesini amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırma çerçevesinde ders kitapları incelendiğinden örnekleme yapılmamıştır. Veriler, Hayat Bilgisi ve Fen Bilimleri dersi 2019-2020 eğitim-öğretim yılında öncelikli okutulan Hayat Bilgisi (1, -3. sınıf) ve Fen Bilimleri (3, -8. Sınıf) ders kitaplarından toplanmıştır. Ders kitapları http://www.eba.gov.tr/arama?q=ders%20kitaplar%C4%B1 linkinden ulaşıp, indirilip incelenmiştir. Araştırmada dokuz tane ders kitabı incelenmiştir. Kitap incelemesi yapıldığından veri toplama yöntemi doküman incelemesidir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, 2019-2020 eğitim- öğretim yılında öncelikli olarak okutulan Hayat Bilgisi ve Fen Bilimleri ders kitaplarında çevre içerikli kazanımlara yer verildiği, bunlarla ilgili görseller kullanıldığı, Hayat Bilgisi ders kitaplarında çevre ile ilgili belirli günler ve haftaların 3. sınıf Hayat Bilgisi ders kitaplarında daha fazla ele alındığı tespit edilmiştir. Çevre kazanımları, eğitimi ve sorunları ile ilgili Hayat Bilgisi ve Fen Bilimleri ders kitaplarındaki görsellerin öğrenilen konuyla bağlantılı olduğu belirlenmiştir.