Sürdürülebilir toplum temelli turizm deneyimleri bağlamında sorumlu turist davranışı: Temellendirilmiş kuram kapsamında bir model önerisi

Abstract

Bu araştırmanın amacı sorumlu turist davranışlarını şekillendiren faktörlerin sürdürülebilir toplum temelli turizm deneyim unsurları ve toplum temelli turizmin sürdürülebilirlik boyutları bağlamında değerlendirilmesinden yola çıkarak sürdürülebilir toplum temelli turizm deneyimini açıklayan kuramsal bir model önermektir. Sürdürülebilirlik yaklaşımını benimseyen toplum temelli turizm destinasyonlarında tecrübe edilen deneyimlerin turistlerin o bölgeye ilişkin çevresel, sosyal ve ekonomik yönlü sorumluluk bilincini nasıl şekillendirebileceği problem cümlesiyle yola çıkılan bu çalışmada nitel araştırma yöntemi benimsenmiştir. Sürdürülebilir toplum temelli turizm destinasyonları bu araştırmanın nüfusunu temsil etmektedir. Çalışmanın örneklemi ise İstanbul ilinin Şile ilçesine bağlı Ovacık köyünü "Ovacık Köyü'nde Bir Gün" projesi kapsamında ziyaret eden ve amaçlı örnekleme yönteminden ölçüt örnekleme ve kartopu örnekleme tekniği ile ulaşılan turistlerden oluşmaktadır. Araştırma kapsamında 30 katılımcı ile 01 Mayıs-02 Haziran 2021 tarihleri arasında yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Temellendirilmiş kurama dayalı olarak yürütülen çalışmanın veri analizi NVivo 10 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Corbin ve Strauss'un (1990) modeline dayanan çalışmada açık, eksensel ve seçici kodlama olmak üzere üç aşamada detaylı ve sistematik bir biçimde değerlendirilen araştırma verisi üzerinden başlıca temalar tespit edilmiştir. Bu çalışmada yorumlayıcı temellendirilmiş kuram deseninden faydalanılmıştır. Araştırma modelinin temellendiği kodlama kategorisinden Glaser'in (1978) "6C Kodlama Ailesi" kullanılmış ve araştırma verisi; "koşullar, nedenler, sonuçlar, bağlam, durumsallık ve kovaryanslar" göz önüne alınarak kategorilendirilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen modelde "toplum temelli turizme ilişkin motivasyon faktörleri" olguyu etkileyen nedensel koşullara, "deneyim" kavramı araştırmaya konu olan olguya, "deneyime katılım" ise katılımcıların destinasyondaki faaliyetlere dâhil olma durumlarını açıklayan bağlama karşılık gelmektedir. "Sürdürülebilir toplum temelli turizm deneyimi unsurları" turist deneyimi olgusunu destekleyen aracı koşulları, "toplum temelli turizmin sürdürülebilirlik boyutları" ise destinasyonda yürütülmekte olan eylem stratejilerini açıklamaktadır. Modelin sonuç kısmında ise turist deneyimi "memnuniyet, davranışsal niyet ve sorumlu turist davranışı" ile ilişkilendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına dayanarak uygulayıcılara ve araştırmacılara yönelik bazı öneriler yapılmıştır.