Max Weber'in Plebisiter lider demokrasisi anlayışı üzerine bir inceleme

Abstract

Bu çalışma, Max Weber'in plebisiter lider demokrasisi anlayışı hakkında analitik, teorik ve eleştirel bir inceleme sunmayı amaçlamaktadır. Weber'in geliştirmiş olduğu klasik bürokrasi modeline göre bürokratik yönetim, egemenlik uygulamanın en şekli-rasyonel formudur. Bürokrasinin teknik üstünlüğünü bu ideal tipin ekonomide ve kamu yönetiminde yayılmasının sebebi olarak gören Weber, ayrıca bu organizasyon şeklinin tarihsel açıdan kaçınılmaz olduğunu söylemektedir. Ancak Weber, tüm olumlu taraflarına rağmen bürokratik yönetim modelini en çok eleştiren düşünürlerden biridir. Ona göre bürokratik egemenlik; standartlaşmaya yol açmakta, düşünce özgürlüğünü engellemekte, kültür insanını yok etmekte ve en önemlisi kendiliğindenleşme eğilimiyle siyasetin alanına müdahale etme tehlikesi arz etmektedir. Teorik boyutun yanı sıra, pratik ve kurumsal boyutta ise Alman İmparatorluğu'nda gözlemlediği bürokratik egemenlik ve bunun olumsuz sonuçları, Weber'i bahsettiği problemlere yönelik alternatif çözüm arayışlarına sevk etmiştir. Weber'in Alman İmparatorluğu için geliştirdiği alternatif, plebisiter lider demokrasisidir. Weber, kendi geliştirdiği bürokrasi modelinin eleştirisine dayanarak ortaya attığı alternatif demokrasi modelini demokratikleşme, parlamenterleşme ve cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından seçilmesi üçlemesiyle sunmuştur. Bu bağlamda, bu çalışma, Türkçe akademik literatürde, bilgimiz dâhilinde, hakkında kapsamlı bir çalışma bulunmayan plebisiter lider demokrasisi kavramını incelemeyi ve sonraki akademik çalışmalara esas olmayı amaçlamaktadır. Çalışma, teorik ve analitik siyaset bilimi/felsefesi odaklı; nitel ve betimleyici bir çalışmadır. Çalışmanın ana argümanı ise modern bürokrasinin egemenlik uygulamanın en şekli-rasyonel formu olduğunu ifade eden verimlilik tezi ve yine modern bürokrasinin özgürlükleri kısıtlayıcı yönünü ifade eden kendiliğindenleşme tezi arasında ilk bakışta var olduğu düşünülen çelişkinin açıklanabilir olduğu ve Weber'in bürokrasinin kendiliğindenleşmesi tehlikesini önlemek amacıyla savunduğu plebisiter lider demokrasisinin hem demokratik hem de antidemokratik potansiyele sahip olduğudur.