Arkeolojik ve tarihi açıdan Doğu Kazakistan'daki Türk dönemi anıtları (VI-XII.yy.)

Abstract

Erken Orta Çağ dönemi, Orta Asya nüfusunun ve bitişik bölgelerin etnik-kültürel oluşumundaki ana dönemlerden biridir. M.S. I. binyılın ikinci yarısında Orta Asya ve Güney Sibirya topraklarında Gök-Türk, Uygur Kağanlıkları, Yenisei'deki Kırgız ve İrtiş'teki KimekKıpçak konfederasyonu ve diğer bir dizi devlet düzeyindeki birlikleri ortaya çıktı, zirveye ulaştı ve yıkıldılar. Sayısız çeşitli arkeolojik anıtlar bırakmış Doğu Kazakistan kavimleri de bu devlet birliklerinin oluşturulmasında önemli yer aldılar. Bölgenin görkemli anıtları arasında kurganlar, taş heykeller, dörtgen ritüel yapılar, steller ve kaya resimleri bulunmaktadır. Coğrafi olarak, Doğu Kazakistan bölgesi bozkır ve orman-bozkır bölgesidir, kuzeyde güney Sibirya ile sınırlıdır. Doğu Kazakistan her zaman insan yaşamı için son derece elverişli bir bölge olmuştur. İrtiş ırmağının geniş vadileri, verimli toprakları, muhteşem çeşitli otlakları, sayısız demir dışı metal yatakları, çeşitli av hayvanları ile buzul sonrası dönemden beri insanları cezbetmiştir. Sibirya ve Altay'ı Yedisu ve tüm Orta Asya ile bağlayan bu bölge, kuşkusuz halkların tarihsel gelişiminde önemli bir rol oynadı. Ancak bu geniş mekânda Orta Çağ'da gerçekleşen tarihi olaylar ve insan kültürünün gelişim aşamaları hakkında bilgilerimiz eksik ve henüz daima bir kronolojik tablo oluşturmak için bilgiler yetersizdir. Kısmen bu araştırmada, bu kronolojik tablodaki en önemli tarihsel dönemlerden biri için bu boşluğu doldurumaya çalışırız. Tezin ana amacı, Orta Çağ Doğu Kazakistan topraklarında bulunan ve kronolojik ölçekte tahsis edilen Erken Türk Dönemi ve Kimek-Kıpçak kültürlerinin arasındaki sürekliliği maddi kültür verileri üzerine analiz yaparak göstermektedir. Araştırma süreci geniş bir kronolojik aralığı kapsamaktadır (M.S. I binyılın ortsası – M.S. II binyılın başlangıcı) ve bölgesel bir nitelikte yapılan çalışmadır. Temel araştırma yöntemleri, karşılaştırmalı-tipolojik ve retrospektif analiz unsurlarını içerir. Ek olarak, alan araştırmaları yöntemi kullanılmıştır.