Durkheim'ın toplum kuramında organik dayanışmalı toplumlarda hukukun ahlaki niteliği

Abstract

Durkheim, modernleşme sürecini mekanik dayanışmadan organik dayanışmaya geçişin tarihsel çerçevesi içinde açıklar. Durkheim bu dönüşüm bakımından işbölümünü odağına alır. Bu açıdan organik dayanışmalı toplumlar gelişmiş bir işbölümüne sahiptir. Bu toplumlarda ortak inançlar zayıflamıştır. Bu gelişmelere paralel olarak, organik dayanışmalı toplumlarda bireysel kişilik güçlenir. Dinin etkisi zayıflar ve bireyin aklı ön plana çıkar. Bu sebeple bu toplumların farklı bir örgütlenme biçimine, farklı bir ahlaka ve farklı bir hukuka ihtiyaçları vardır. Durkheim'a göre, toplumların değişimi çok hızlı bir şekilde gerçekleştiği için, ahlak ve hukuktaki dönüşümler, bu değişime eşlik edememiştir. Durkheim'a göre modern toplumların içerisinde bulunduğu kriz halinin sebebi budur. Durkheim, bu kriz halini anomi kavramıyla açıklar. Yaşanan kriz ekonomik değil, ahlaki bir krizdir ve ahlaki alana etki ederek çözülebilir. Buna göre, organik dayanışmalı toplumlar meslek tabanlı olarak yeniden örgütlenmelidir. Birey kültünün ideallerini temel alan bir ahlaki zemin inşa edilmelidir. Bu ahlaki zemin, hukuk için bir çerçeve oluşturacaktır. Bu kapsamda tezin ilk bölümünde öncelikle, Durkheim'ın sosyolojik yöntem anlayışı ve bunun ahlaka uygulanışı açıklanacaktır. Bu yolla Durkheim'ın kuramında ahlakın ne olduğunun belirlenmesi ve ahlak ile hukuk arasındaki bağın açıklığa kavuşturulması amaçlanmaktadır. İkinci bölümde Durkheim'ın toplum tipolojisi ve anomi kavramı açıklanacaktır. Üçüncü bölüm tezin esasına girilen bölümüdür. Burada Durkheim'ın organik dayanışmalı toplumlar bakımından ortaya koyduğu öneriler izah edilecektir. Bu kapsamda, meslek örgütleri ve meslek ahlakına ilişkin fikirleri; daha sonra birey kültü kavramı ifade edilecektir. Durkheim'ın devlet tanımı ve devlete yüklediği işlevler açıklanacak ve birey kültüne uygun bir yönetim anlayışı olarak demokrasiye ilişkin fikirleri aktarılacaktır. Son olarak, başlıca üç hukuki kurumun -mülkiyet, sözleşme ve miras- organik dayanışmalı toplumlardaki işlevleri ve bu kurumların dönüşümleri ortaya konacaktır.