Zoysia çimi hatlarında kendine uyuşmazlık ve tohum verimi oranlarının belirlenmesi

Abstract

Zoysia çimleri dünyanın pek çok ülkesinde ev bahçeleri, parklar, golf ve spor sahalarında yaygın kullanılan çok yıllık sıcak iklim çim bitkileridir. Halihazırda ülkemizde ticaret konu olan Zoysia çimlerinin tamamı yabancı ülkelerin ıslah programlarında geliştirilmiş tohumlu veya vejetatif çeşitlerdir. Çim tohumu açısından dışa bağımlı konumda olmamız ise yeşil alan tesis masraflarını arttırmaktadır. Bu bakımdan Zoysia çimlerinde kendi çeşitlerimizi geliştirme yolunda yapılacak ıslah çalışmaları önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, Akdeniz Üniversitesinde geliştirilmiş Zoysia çimi ıslah hatlarının kendilenme, açıkta tozlanma ve diğer çim performansına ait özelliklerini ortaya koymak ve tohumlu çeşit geliştirmede ebeveyn olarak kullanılabilecek elit hatları belirlemektir. Bu kapsamda çalışmada türler arası melezleme ile geliştirilmiş 250 adet hibrit Zoysia hatları kullanılmıştır. Çalışma tesadüf blokları deneme deseninde 3 tekerrürlü olarak 2020-2021 yılları arasında yürütülmüştür. Çalışmada ticari tohumlu tip 'Zenith', ve vejetatif 'El-Toro', 'Empire' ve 'Ja-Mur' çeşitleri kontrol olarak kullanılmıştır. Hibrit hatlar önce genel çim performansı ve çiçeklenme karakteristikleri açısından fenotipik ön seleksiyondan geçirilmiş ve 30 adedi seçilmiştir. Seçilen hatların açıkta tozlanma ve kendilenme oranları, çiçek özellikleri, çim kalitesi, rengi, yaprak tekstürü, çim yoğunluğuna ilişkin veriler alınmıştır. Açıkta tozlanma oranı yerli ıslah hatlarımızda %41 ile %63 (ort. %48) arasında varyasyon göstermiş ve 'Zenith' çeşidinde ise %43 bulunmuştur. Zoysia çiminde kendilenmiş tohum oranı ort. % 5.6 olup ıslah hatlarımızda %3.5 ile %11.9 ve 'Zenith' çeşidinde ise %7.9 bulunmuştur. Çim performansı açısından ıslah hatları ve ticari çeşitler arasında önemli farklılıklar bulunmuştur. Çalışma sonucunda kendilenme oranı düşük ve yüksek oranda tohum tutan ve 'Zenith' çeşidine gore daha yüksek çim kalitesi, sürgün yoğunluğu ve ince yaprak tekstürü oluşturan 12 adet ıslah hattı tespit edilmiştir. Bu hatlar tohumlu tip yerli Zoysia çimi çeşitleri geliştirmek için ebeveyn olarak kullanım potansiyeline sahip olduğu belirlenmiştir.