Çardak süpürgesi (Limonium Gmelinii) bitkisinin fitoremediasyonda kullanılabilirliği

Abstract

Tuzluluk ve bor toksisitesi görülen topraklarda, ekonomik bir külfet getirmeksizin doğal olarak yetişebilen türlerin devamlılığının sağlanması ve kullanılabilirliğinin artırılması, dünyada önemi gittikçe artan bir konu halini almıştır. Tuzlu toprakların ıslahı ile ilgili dünya üzerinde pek çok araştırma yapılmış ve pek çok bitki remediasyonda kullanılmıştır fakat süs bitkilerinin kirlenmiş toprakların iyileştirilmesinde kullanılması hakkında çok az çalışma vardır. Fitoremediasyon çalışmaları da daha çok ağır metal kirliliği üzerine yapılmış olup, tuzluluk üzerine yapılmış çalışmalar azdır. Tuzlu ve bor toksisitesi olan toprakların tarıma kazandırılmasında, ekonomik değeri yüksek ve bu koşullara dayanıklı bitkilerin yetiştiriciliğinin gerçekleştirilmesi oldukça önemlidir. Bu çalışma ile toprak bozulmasının hız kazandığı günümüzde kurak ve tuzlu alanların iyileştirilmesinde kullanılabilecek bir halofit olarak değerli olduğunu düşündüğümüz "Limonium gmelinii (çardak süpürgesi)" bitkisi araştırılmıştır. Deneme 1 bitki x 1 toprak x 3 konu (NaCl, Na2SO4, B) x 4 doz ((0, 50, 100, 150 mM NaCl), (0, 50, 100, 150 mM Na2SO4), (0, 5, 10, 15 mg/l B)) x 5 tekerrür olarak, 60 saksıda, 3'er bitki olmak üzere sera ortamında yürütülmüştür. NaCl ve Na2SO4 uygulamalarında, Na değerleri toprağa kıyasla bitkide artmış olup, NaCl uygulamalarına göre Na2SO4 uygulamalarında daha fazla bulunmuştur. Bitki, ortalama olarak 10500 ppm Na'yı topraktan almış ve önemli bir zarar görmeden depolamıştır. NaCl uygulamalarında, Cl birikimi toprakta değil bitkide olmuş olup, NaCl 3 uygulamaları ile bitki ortalama Cl değeri 33700 ppm'e kadar çıkmıştır. Na2SO4 uygulamalarında, toprağa kıyasla bitkide SO4 değerleri yüksek olup, ortalama SO4 değeri 59300 ppm'e kadar çıkmıştır. Na2SO4 uygulamalarında, yaprak üzerinde gözle görülür bir şekilde yoğun tuz birikimi meydana gelmiştir. B uygulamalarında ise toprak B değerlerinde önemli bir artış olmazken bitkide artış olup daha sonra azalma meydana gelmiştir. Bitkinin sahip olduğu tuz salgı bezleri sayesinde yüksek bor konsantrasyonunu uzaklaştırarak, B toksisistesini giderdiği ve tolere ettiği düşünülmektedir. Yapılan çalışma ile Limonium gmelinii bitkisinin, 150 mM NaCl, 150 mM Na2SO4 ve 15 mg/lt B uygulamalarına karşı toleranslı olduğu, toprağa uygulanmış bu konuların farklı dozlarını bünyesine alarak, topraktaki toksisiteyi giderdiği belirlenmiştir. Dolayısıyla, yapılan çalışma ile elde edilen veriler ve gözlemler neticesinde Limonium gmelinii bitkisinin NaCl, Na2SO4 ve B toksisitesi ile karşı karşıya olan topraklarda, fitoremediasyon amacıyla kullanılabileceği sonucuna varılmıştır.