Antalya ilinde Rhipicephalus spp. (Acari: Ixodidae) popülasyonlarının çeşitli akaristlere karşı hassasiyet seviyelerinin araştırılmasdı

Abstract

Keneler (Acari: Ixodidae), memeliler ve kuşlar gibi omurgalı canlılar üzerinden kan emerek beslenen ektoparazit canlılardır. Keneler konaklarına Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA), Lyme ve Q ateşi gibi hastalıklara neden olan pek çok patojeni taşımaktadırlar. Kene mücadelesinde hızlı etki gösterdiği için sıklıkla tercih edilen fakat aynı zamanda çevre ve insanlar için zararlı olan kimyasal kullanımı en çok tercih edilen metotdur. Akarisitlerin birçoğu son yıllarda yoğun olarak kullanılmaktadır ve keneler bu kimyasallara karşı direnç geliştirme yeteneğine sahiptir. Direnç probleminin etkisi ile birlikte kene popülasyonlarının kontrolü günümüzde geçmişe göre daha da zorlaşmaktadır ve bu yüzden kene kaynaklı hastalıkların insidansında artış görülebilmektedir. Ülkemizde bazı akarisitlerin kenelere karşı etkinliği ile ilgili çalışmalar bulunmasına rağmen, yapılmış direnç veya hassasiyet çalışmaları bulunmamaktadır. Bu tez çalışmasında Antalya'nın farklı bölgelerindeki Rhipicephalus spp. popülasyonlarında, zararlı canlıların mücadelesinde sıklıkla kullanılan bazı pestisitlerin direnç ve hassasiyet seviyelerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Köpekler üzerinden toplam 500 kene toplanmıştır ve Rhipicephalus turanicus Pomerantsev and R. sanguineus Latreille olmak üzere iki kene türü tespit edilmiştir. Larva paket testi'ne (LPT) dayanan denemelerde kan emmiş dişi kenelerin bıraktıkları yumurtaların açılması ile elde edilen larvalar kullanılmıştır ve hassasiyet/direnç çalışmaları 14 lokasyon için yapılmıştır. Permethrin, fipronil ve chlorpyriphos-methyl aktif maddeleri, pestisitlerde aktif içerik olarak çok yoğun olarak kullanıldıkları için bu çalışmada tercih edilmişlerdir. R. turanicus türünün sadece bir popülasyonunda deneme yapıldığı için, aktif maddeler için sadece popülasyonun yarısını öldüren doz (LD50) değerleri belirlenmiştir. R. sanguineus türü için ise 13 popülasyonda LPT yapılabilmiştir ve en düşük LD50 değerine sahip popülasyon hassas kabul edilmiştir. Permethrin aktif maddesi için yapılan LPT sonucunda R. sanguineus türünde 2,52 ile 52,09 kat arasında direnç oranı tespit edilmiştir. Permethrin için en hassas popülasyon olarak Yeniköy (Döşemealtı) tespit edilmiştir. Fipronil için direnç oranları 1,23 ile 15,87 kat arasında değişmektedir ve en hassas popülasyon Gaziler (Kepez)'dir. Chlorpyriphos-methyl aktif maddesi için ise Gaziler (Kepez) popülasyonu en hassas popülasyon olarak tespit edilmiştir ve diğer popülasyonların direnç oranları 1,29 ile 26,6 kat arasında değişmektedir. Direnç gelişimini önlemek için entegre zararlı mücadelesi çalışmalarının öne çıkarılması ve kimyasal mücadelenin en düşük seviyede tutulması gereklidir. Bu çalışma ülkemizde ilk kez yapılmıştır ve başka çalışmalara önderlik etmesi beklenmektedir. Daha etkin sonuçların elde edilebilmesi için farklı kene türlerini, farklı aktif maddeleri ve daha fazla lokaliteyi kapsayan çalışmaların yapılması gerekmektedir. Direnç tespit edilen bölgelerde ileride yapılacak çalışmaların, direncin mekanizmasını belirlemeye yönelik planlanması gereklidir.