Yerfıstığında (Arachis hypogaea L.) mutagen uygulaması ile agro-morfolojik varyasyonun oluşturulması ve Tilling metodu kullanılarak yağ asidi sentezi ve alerjiniteden sorumlu genlerdeki tek baz değişikliklerinin belirlenmesi

Abstract

Yerfıstığı (Arachis hypogaea L.) içerdiği yüksek yağ ve protein oranı ile dünyada kültürü yapılan önemli bir yağlı tohum bitkisidir. Bu çalışmada yerfıstığının tohum kalitesinin artırılması amacıyla TILLING çalışması yürütülmüştür. Genetik kaynak olarak ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen NC-7 yerfıstığı çeşidi kullanılmıştır. Varyasyon oluşturma amacıyla bu çeşidin tohumları %0,4 ve %1,2 etil metan sülfanat (EMS) mutageni ile muamele edilmiş ve ardında tohumlar M1 popülasyonu oluşturmak amacıyla tarla şartlarında ekilmiştir. M1 popülasyonundan elde edilen tohumlar M2 popülasyonu için sera şartlarında yetiştirilmiş ve yapraklardan numuneler alınarak DNA izolasyonu yapılmıştır. Çalışmada alerjiniteden sorumlu genler ara h 1.01, ara h 1.02, ara h 2.01, ara h 2.02 ve yağ asit sentezinden sorumlu genler ah FAD2A ve ah FAD2B TILLING metodunda kullanılmak üzere seçilmiştir. Belirlenen gen bölgeleri için geliştirilmiş markerler kullanılarak PCR ile tarama yapılmış ve heterodupleks PCR ile prosedüre devam edilmiştir. Fragment AnalyzerTM cihazında potansiyel mutant genotipler belirlenmiş ve bu genotiplere ait PCR ürünleri doğrulama için sekanslamaya gönderilmiştir. Sekanslama sonuçlarına göre alerjiniteden sorumlu genlerde mutasyon yakalanamamıştır. Ancak yağ asidi sentezinden sorumlu ah FAD2A ve ah FAD2B genlerinde beklenen mutasyonlar yakalanmıştır. %0,4 EMS M2 popülasyonunda ah FAD2A geni için 1 SNP/317 kb, %1,2 EMS M2 popülasyonunda ah FAD2B geni için 1 SNP/466 kb mutasyon frekansı hesaplanmıştır. Böylece yürütülen tez çalışması ile yüksek oleik/linoleik oranına sahip potansiyel genotipler geliştirilmiştir. Bu mutant genetik kaynaklar ileri yerfıstığı ıslah çalışmalarında yüksek oleik asitli çeşitler geliştirmek amacıyla kullanılabilecektir. Ayrıca bu yüksek lisans tezi ile farklı çalışmalarda kullanılmak üzere M2 popülasyonu geliştirilmiştir. Bu çalışma ülkemizde yerfıstığı bitkisi üzerine yürütülen ilk TILLING çalışmasıdır.