Bazı bitki besin maddeleri ve büyümeyi düzenleyicilerin “Washington Navel” portakalında derim öncesi meyve dökümü ve meyve kalitesi üzerine etkisi

Abstract

Turunçgillerde derim öncesi meyve dökümü, verim kaybına neden olan fizyolojik bir olaydır. Derim öncesi meyve dökümlerinin önlenmesinde 2,4diklorofenoksiasetik asit (2,4-D) 2010 yılına kadar en yaygın kullanılan bitki büyüme düzenleyicileri arasında yer almaktaydı. Fakat 2,4-D'nin yasaklanmasından sonra hasat önü meyve dökümlerinin önlenmesinde 2,4-D'ye alternatif bitki besin maddeleri ve büyümeyi düzenleyicilerin belirlenmesi önem kazanmıştır. Bu nedenlerle planlanan bu çalışmada, 2,4-D ye alternatif olabilecek bazı bitki besin maddeleri ve bitki büyüme düzenleyicilerin farklı dozları ve değişik uygulama zamanlarının Washington Navel portakal çeşidinde derim öncesi meyve dökümü, verim ve meyve kalitesi üzerine etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. Araştırma, Finike yöresinde turunç üzerine aşılı, 25 yaşlı Washington Navel portakal çeşidine ait ağalarda yürütülmüştür. Araştırmada bitki besin maddesi olarak bor etanol amin ve kalsiyum magnezyum nitrat, bitki büyümü düzenleyicisi (BBD) olarak ise gibberellik asit (GA3) ve naftalin asetik asit (NAA) kullanılmıştır. Araştırmada borun 50, 100 ve 150 ppm'lik dozları, kalsiyumun %0.5'lik dozu kullanılmıştır. Bor uygulaması temmuz ayının ilk haftası kalsiyum uygulamaları ise tek (temmuz), iki (temmuz+eylül) ve üç (temmuz+eylül+ekim) dönem olmak üzere 3 farklı şekilde uygulanmıştır. Bitki büyüme düzenleyicilerinden GA3'ün 15 ve 25 ppm'lik dozları tam çiçeklenme döneminde, 5 ppm'lik dozu ise eylül ve ekim aylarında uygulanmıştır. Diğer bir BBD olan NAA'nın 50 ve 150 ppm'lik dozları ise ekim ayının 2. haftasında uygulanmıştır. Çalışmada; uygulamaların hasat öncesi meyve dökümü, renk kırılma döneminden rengin sabitleşmesine kadar geçen süredeki renk değişimine etkisi ile meyve rengi, verim, meyve pomolojik özellikleri ile manav koşullarında ağırlık kaybı, asitlik ve kuru madde üzerine etkileri incelenmiştir. Denemede uygulamalar arasında meyve dökünleri açısından en iyi sonucu %5.33 ile ekim ayında 5 pmm GA3 uygulaması vermiştir. En yüksek meyve dökümü ise temmuz ayının ilk haftasında 50 ppm bor uygulamasında saptanmıştır. Renk kırılmasından sabitleşmeye kadar geçen sürede eylül ve ekim aylarında 5 ppm GA3 uygulaması meyve renginin sarıya dönmesini geciktirmiştir. Uygulamalardan meyve kabuk renginin canlılığı (C*) üzerine BBD etkisi olumlu bulunmuştur. Meyve kabuk renginin değişimini ifade eden (h°) değeri özellikle eylül ve ekim dönemi GA3 uygulamaları ile NAA'nın farklı dozları meyve renginin daha açık kalmasını sağlayarak hasadın gecikmesine katkı sağlamıştır. Uygulamaların meyve pomolojik özellikleri (meyve ağırlığı, asitlik, kuru madde ve raf ömrü) üzerine önemli bir etkisi olmamıştır. Derimden sonra manav koşullarında 10 gün süre ile bekletilen meyvelerde, tüm uygulamalarda muhafaza süresi boyunca ağırlık kaybı artmış, asitlik azalmış ve kuru madde miktarı ise artış göstermiştir. Araştırmadan elde edilen bulguların ışığında; Washington Navel portakalında meyve dökümünün azaltılması ve meyve renk dönüşümünün geciktirilerek meyvelerin dalda kalma süresini uzatması açısından ekim ayında GA3'ün 5 ppm'lik uygulaması tavsiye edilmiştir. Bu uygulama kadar etkili olmasa da besin maddeleri arasında ise temmuz ayında % 0,5'lik kalsiyum uygulaması hasat önü dökümlerin azaltılmasında ikinci derecede etkili olduğu bulunmuştur.