Karstik bölgeler için yeraltı suyu azot kirliliği yönetimi : Antalya-Altınova bölgesi uygulaması

Abstract

Türkiye'de tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu bölgelerden biri olan Antalya ilinde seracılık geniş yer kaplamaktadır. Artan nüfusa bağlı olarak seracılık faaliyetlerinin giderek artması kaçınılmaz olmuştur. Tarımsal bölgelerden elde edilen ürünlerin verimini arttırabilmek için çiftçiler, kimyasal ve organik gübre uygulamalarını da arttırmaya başlamıştır. Yoğunlaşan gübre uygulamaları yeraltı suyu (YAS) açısından kirlilik riski oluşturmaktadır. Gübre uygulamalarının tarım arazisine sulama ile birlikte verilmesi YAS kirliliğinin artmasına yol açmıştır. Gübre uygulamalarının aşırı artması YAS'ta azot kirliliğine neden olmaktadır. Antalya bölgesinin karstik yapıda olması kirlilik unsurlarının kolayca YAS'a sızmasını sağlamaktadır. Bu tez çalışmasında seracılık faaliyetlerinin yoğun olarak gerçekleştirildiği Antalya-Altınova çalışma bölgesi için azot kirliliği kontrolü yönetimi uygulaması ele alınmıştır. Altınova çalışma bölgesinde yapılan arazi çalışmaları sonucunda bölgede tarımsal ve kentsel alanların bulunduğu tespit edilmiştir. Çalışma bölgesinde bulunan bu farklı alanlar için azot bütçe hesabı yapılmıştır. Tarımsal alanlarda azot bütçe hesabı için gerekli olan veriler, Altınova çalışma bölgesinde iki farklı dönemdeki (Kasım 2015 ve Mayıs 2016) arazi çalışmaları ile toplanmıştır. Arazide yapılan ilk izleme çalışması 50 noktada (kuyu) gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada gerçekleştirilen su kalitesi ölçümleri, nitrat analizi sonuçları ve gözlemlerden elde edilen sonuçlar birlikte değerlendirilerek çalışma bölgesini en iyi temsil edecek 25 izleme noktası (kuyu) seçilmiştir. Seçilen 25 izleme noktasında bulunan yetiştiriciler ve kuyu sahiplerinden sahaya ilişkin bilgiler elde edilmiştir. Bu kapsamda kuyuların bulunduğu alandaki sera alanı, sera yaşı, alan kullanımı, toprağın kaynağı, yetiştirilen ürün çeşitleri, ürün verimi ve ekim-hasat dönemleri hakkında bilgiler elde edilmiştir. Kentsel alanlardaki azot bütçe hesabı ise kanalizasyon sistemine bağlı olmayan bölgede oluşturulmuştur. Çalışma alanında foseptiklere bağlı meskenlerin bulunduğu tespit edilmiş olup, azot yükünün büyük bir bölümü foseptik tanklarda oluşmaktadır. Bu tez çalışmasında ülkemizde uygulanmakta olan "Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği" kapsamında nitrata hassas alanların belirlenmesi ve "iyi tarım uygulamalarının" geliştirilmesi konusunda çalışma alanı olarak seçilen Altınova bölgesi için azot kirliliğinin yönetimine ilişkin önerilerin elde edilmesi amaçlanmıştır.