Türkiye'de coğrafi işaretli ürünlerin kırsal alana olan etkilerinin üretici açısından belirlenmesi: Finike portakalı örneği

Abstract

Coğrafi işaret, belli bir niteliği, ünü ve diğer özellikleriyle bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü tanıtıp, gösteren işaretlerdir. Kırsal kalkınma stratejilerinden biri olarak da yöresel ürünlerin korumasını sağlayan coğrafi işaretler de düşünülebilir. Coğrafi işaret küçük üreticilerin ve yerel ürünlerin korunması bölgenin kalkınmasına önemli katkıları olacaktır. Türkiye'de 2017 Mayıs ayı itibari ile başvuru aşamasında 322 adet ürün, 204 adet ise coğrafi işarete sahip ürün bulunmaktadır. Bu ürünlerden bir tanesi de olan Finike portakalı 2008 yılında tescillenmiştir. Araştırmanın alanı Finike ilçesi, Hasyurt, Yeşilyurt, Sahilkent beldeleri ile Yalnız ve Yuvalılar köyünü kapsamaktadır. İlçenin genel nüfusu 46.256'dır. İlçenin iklimi yazları kurak ve sıcak, kışları ılık ve yağışlıdır. İlçenin 2016 yılı verilerine göre toplam tarım alanı 68.358 dekardır. İlçe de Finike portakalı yani Washington navel çeşidinin alanı 2016 verilerine göre 30.300 dekardır. Çalışmanın amacı coğrafi işaret almış ürün olan Finike portakalının bölgeye, kırsal alana olan ekonomik ve sosyal etkilerinin üretici açısından belirlenmesidir. Coğrafi işaretin ürün kalitesine olan katkısının, pazarlama açısından avantajları, üreticilerin sorunlarının belirlenmesidir. Üreticilerin %54,7'sine göre Finike portakalı coğrafi işaret aldıktan sonra pazar payında, üreticilerin %61,3'üne göre de coğrafi işaret aldıktan sonra fiyatında bir değişiklik olmadığını belirtmişlerdir. Coğrafi işaret bölgede kısmen de olsa ürünün tanınma alanı ve bölge tanıtımına katkısı olduğu görülmüştür. Üreticilerin %84'üne göre coğrafi işaret il/ilçe, bölge, aile olarak ekonomik, sosyal, toplumsal olarak bir fırsat olacağını düşünmektedir. Faktör analizinde üreticilerin coğrafi işaretten beklentileri olan 11 adet değişken 2 faktörde birleştirilmiştir. Birinci faktöre gelişim ve fiyata olan katkısından dolayı "coğrafi işarete bölgesel gelişmeye ve ekonomiye katkısı" ismi verilmiştir. İkinci faktöre coğrafi işaretin tanıtım ve reklamı artırması, birlik oluşturması açısından dolayı ikinci faktöre "coğrafi işaretin tanınırlığı ve örgütlenme" ismi verilmiştir.