Türkiye ihracatının sürekliliği ve sürekliliğin belirleyicileri

Abstract

Geleneksel ticaret teorileri, dış ticaretin oldukça stabil ve kalıcı olduğuna işaret etmektedir. Bu nedenle, standart ticaret modelleri çoğunlukla dış ticaretin sürekliliği meselesini ihmal etmektedirler. Dış ticaretin sürekliliğine ilişkin literatür Besedes ve Prusa (2006a-b) çalışmalarıyla birlikte popüler bir hale gelmiştir. Bu çalışmalar, sanılanın aksine, ticaret ilişkilerinin sıklıkla kısa sürekliliğe sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu beklenmeyen sonuç çerçevesinde, bu tez çalışmasında da Türkiye ihracatının sürekliliğine ilişkin olarak betimleyici istatistik ve regresyon analizleri gerçekleştirilmektedir. Bu tez çalışmasının iki amacı bulunmaktadır. İlk olarak, tanımlayıcı analizlerle ve Kaplan-Meier yöntemiyle Türkiye ihracatının sürekliliği belirlenmektedir. İkinci olarak da ihracat akımlarının tehlike oranını etkileyen faktörler tespit edilmektedir. Bu bağlamda, kesikli zamanlı Probit, Logit ve Cloglog tehlike modelleri ve Cox tehlike modeli olmak üzere iki farklı yapıdaki regresyon analizleriyle uygulamalar yapılmaktadır. CEPII-BACI tarafından sunulan, Türkiye'nin 1998-2013 döneminde 245 ülkeye gerçekleşen altı fasıllı ürün kategorilerindeki ihracatına ilişkin veri seti uygulamalarda kullanılmaktadır. Tanımlayıcı analizlerden elde edilen sonuçlar, Türkiye ihracatının sürekliliğinin oldukça kısa sürekliliğe sahip olduğunu göstermektedir. Buna göre, Türkiye ihracatının sürekliliğinin ortalaması 3,41 ve medyanı da sadece 1'dir. Bununla birlikte, yeni başlayan ticaret dönemlerinin % 51'i ilk yılda sonlanmaktadır. Sağkalım fonksiyonunun Kaplan-Meier kestirimleri, sağkalım eğrilerinin azalan oranla aşağı yönlü eğimli olduğunu ve ticaret ilişkilerinin ilk yıl içinde başarısız olma olasılığının % 42 olduğunu göstermektedir. Regresyon analizlerinin sonuçları kesikli zamanlı Logit tehlike modelinin kestirim için en uygun tehlike modeli olduğuna işaret etmektedir. Kesikli zamanlı Logit tehlike modeline ilişkin ampirik bulgular ortak dil, ortak sınır, ithalatçı ülke GSYİH, reel efektif döviz kuru, ihracat başlangıç değeri, gecikmeli süreklilik, toplam ihracat değeri, ihracat edilen ürün sayısı ve ihracat yapılan ülke sayısı değişkenlerinin tehlike oranı üzerinde güçlü bir negatif etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Buna karşılık, uzaklık, kişi başına fark GSYİH ve AB-27 değişkenleri de tehlike oranı üzerinde pozitif bir etkiye sahiptir.