Entellektüel sermayenin ölçülmesi ve raporlanması : BIST-sürdürülebilirlik endeksinde yer alan işletmeler üzerinde bir uygulama

Abstract

Günümüz işletmelerinin temel sorunlarından biri bilançolarına görünmeyen fakat onları değerli kılan maddi olmayan varlıklarını gün yüzüne çıkarmaktır. Muhasebe yazınında piyasa değeri ile defter değeri arasında farklara sebep olan ve bilançolarda raporlanamayan değer yaratan varlıkların tamamına entelektüel sermaye denilmektedir. Bu çalışmada muhasebecilerin kafasını karıştıran ölçmede ve raporlamada zorlandıkları entelektüel sermaye ölçülmeye çalışılmıştır. Bunun için çalışmanın ilk bölümünde entelektüel sermayenin kavramsal alt yapısına yoğunlaşılmış ve entelektüel sermaye üç ana unsura ayrılmıştır. Bunlar insan sermayesi, yapısal sermaye ve müşteri sermayesidir. İnsan sermayesi değer yaratan kaynak, yapısal sermaye bu değerin kullanıcısı müşterilere değeri ulaştırıcı bir köprü ve müşteri sermayesi de değeri kullanıp geri dönüşlerle faydalı bir kontrolcü rolünde olmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde entelektüel sermayenin ölçüm yöntemleri finansal olanlar ve olmayanlar olarak ikiye ayrılarak anlatılmış, ardından entelektüel sermayenin muhasebe yazınındaki yeri tartışılmıştır. İkinci bölümde çalışmanın üçüncü bölümünde kullanılan VAIC™ (Value Added Intellectual Efficiency- Entelektüel Katma Değer Katsayısı) üzerinde ayrıca durulmuştur. Çalışmanın son bölümünde entelektüel sermayenin ölçümü ve raporlanması çalışmasına yer verilmiştir. Bunun için BIST-Sürdürülebilirlik endeksi işletmelerinin finansal verileri VAIC™ yönteminde uygulanmış, bulunan değerlerin istatistiksel anlamlılığı korelasyon ve doğrusal regresyon analizlerine tabi tutulmuştur. Araştırmada BIST-Sürdürülebilirlik endeksinde işlem gören işletmelerin seçilmesinin nedeni, işletmelerin bu endekse girmesini sağlayan özelliklerinin entelektüel sermaye ile göz ardı edemez yakınlıklarıdır. Son olarak ise entelektüel sermayenin bilanço içinde ve bilanço dışında ek bir tablo olarak nasıl raporlanabileceği ile ilgili önerilerde bulunulmuştur.