Mali krizlerde kamu kesiminin risklerinin belirlenmesinde mali gerilim (Stress) göstergelerinin rolü

Abstract

Kamu maliyesinde istikrar ve sürdürülebilirlik, mali kriz dönemlerinde zorlaşmaktadır. Bu nedenle, mali krizlerin önceden tahmini ve mali sürdürülebilirlik bir ülkenin krizden korunmasında önemlidir. Mali krizlerin tahmini ve öncü göstergelerin belirlenmesi için mali gerilim endeksi son yıllarda kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışma, ülkelerdeki mali krizlerin hangi göstergelere dayalı olarak analiz edileceğini, mali gerilim endeksi yöntemiyle araştırmaktadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde özellikle yeni milenyumda ortaya çıkan global kriz sonrası mali sıkıntı olayları bu ülkelerin temel problemi haline gelmiştir. Bu nedenle ülkelerin mali sürdürülebilirlik risklerinin ölçülmesi büyük önem kazanmıştır. Bu amaçla çalışmamızda, mali kriz olaylarının önceden tespit edilebilirliği için mali sürdürülebilirlik ve borç yönetimi göstergeleri temel değişkenler olarak seçilmiştir. Bununla beraber diğer mali değişkenler arasından da istatistiki olarak anlamlı sonuç verecek değişkenler tercih edilmiştir. Bu değişkenler ile 30 gelişmekte olan ülke için 2000-2013 yılları arası yıllık veri alınarak logit model yöntemiyle mali gerilim endeksi oluşturulmuştur. Sonuçlara göre mali gerilim endeksi modelinde en anlamlı netice veren değişkenler; kamu borç stoku bağımlı değişken iken kamu borç stokunun GSYH'ye oranı, toplam rezervlerin toplam dış borçlara oranı, bağımlı nüfus oranı, dış borç servisinin toplam dış borçlara oranı, borç verme faiz oranı, kamu gelirlerini GSYH'ye oranı olmuştur. Kamu borçlanma gereği bağımlı değişken iken de kamu finansman açığı ve hazine açığı en anlamlı sonuç veren değişkenler olmuştur. Bu yüzden mali göstergeler, krizlerin öngörülebilirliği için gösterge olarak tercih edilebilir.