Yerli televizyon dizilerinde toplumsal kimliklerin temsilleri: “Yalan Dünya” dizisi örneği

Abstract

Türkiye'de akşam saatlerinin toplumdaki vazgeçilmezi olan yerli televizyon dizileri, son yıllarda kapital-popülist düzenin yaşama aktarımını sağlayan metin içerikleriyle ekran karşısında sunulmaktadır. Özellikle televizyon dizilerindeki karakterler, toplumdaki kimliklerin genel geçer özellikleriyle basmakalıplaştırılarak ya da stereotipleştirilerek izleyiciye sunulurken; bu durum, sıklıkla toplumsal gerçekliği yansıtıyormuşçasına, özünde tek yönlü bir algıyla ele alınmakta, karakterler üzerinden onların metinlerine işlenerek temsil edilmekte ve ekran karşısında belirli zamanlarda tüketilmektedir. Toplumdaki ekonomi-politik ve sosyo-kültürel unsurların yerli diziler yoluyla ekrana yansıtıldığı ve egemen ideolojiyi böylesi bir yolla yaşatarak sürekliliğini sağladığı bilinmektedir. Bu çerçevede yerli dizilerin türlerine özgü tarzlarda kendi yöntemleriyle egemen ideolojiyi ayakta tutarak yeniden ürettiği söylenebilir. Karşılıklı etkileşim içerisindeki dizilerin, toplumun içinde bulunduğu kültürden beslenerek kültürü yeniden etkilemesiyle topluma seslenişi, farklı kültürlerin "öteki"ni yaratarak ve yansıtarak temsil edilişini de beraberinde getirir. Bu durum özellikle günümüzdeki televizyon dizileriyle daha çok işlenirlik sağlayan bir ivme kazanmaktadır. Toplumun ise, dizilerde sunulan görsel kodları ve metinsel içerikleri anlamlandırma aşamasında, kurgusal-öznel ayrımcılığın yaratıldığı karakterler üzerinden kendini de bunlardan biriyle özdeşleştirerek toplumda kendini meşru kılma çabasına girdiği, dolayısıyla "öteki" kimliklerin baskın kimlikler çatısı altında pasifize olduğu görülmektedir. Bunu yaparken nefret ya da şiddet yerine mizahın, televizyondaki eş deyişiyle komedinin unsurlarından yararlanılarak belirli bir mizansen içerisinde sunulduğu da çalışma kapsamında önemli bir vurgudur. Bu bağlamda, çalışmanın amacını, farklı kültürlerin yer aldığı "Yalan Dünya" dizisindeki karakterlerin toplumsal kimliklere göre temsil analizleri oluşturmaktadır. Bu amaçla, dizi göstergebilimsel çözümleme yöntemi kullanılarak, yaratılan kimliklerin görsel-işitsel ve metinsel içerikleriyle bütünsellik çerçevesinde analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, karşıt okuma yapıldığında, mitler üzerine kurulu dizinin ideolojik yeniden üretimi yineleyici ve destekleyici birtakım özellikler gösterdiği, bunu yaparken de mizah unsuru olarak kültürel değerleri yan anlamında kullandığı saptanmıştır.