Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde yerel yönetim reformları : Çek Cumhuriyeti ve Türkiye örnekleri

Abstract

20. y.y, ilk yarısı yaşanan iki büyük Dünya Savaşı ile, ikinci yarısı ise savaşların getirdiği yıkımın ardından ekonomik, siyasal ve kültürel anlamda bir toparlanma, yeniden yapılanma ve birlik olma süreciyle tarih sahnesindeki yerini almıştır. 20. y.y'da yaşanan bu dönüşüm, hiç şüphesiz ki, ülkelerin sosyo-ekonomik yapıları kadar yönetsel sistemlerini de derinden etkilemiştir. Özellikle yüzyılın ikinci yarısında farklılaşarak artan toplumsal gereksinimler, ulusal ve ulus-altı örgütlenmelerde yeni yapılara yol açtığı gibi, aynı zamanda ulus-üstü yapılar anlamında da farklı oluşumların ve birlikteliklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu yeni oluşumların en iyi ve gözde örneklerinden birisi ise hiç kuşkusuz ki Avrupa Birliği (AB)'dir. AB, ekonomik temelli bir birliktelik iken yaklaşık 50 yıllık bir süre içerisinde küreselleşme olgusunun da etkisiyle genişleyerek büyümüş ve aynı zamanda kendi bünyesinde derinleşerek, ekonomik temelli birlikteliği, kültürel, yönetsel ve siyasal boyuta da taşımıştır. Bu çalışma da, AB etkisinde, bir AB adayı olan Türkiye'nin ve bir AB üyesi olan Çek Cumhuriyeti (ÇC)'nin 20. y.y'da yönetsel anlamda yerel yönetimlerinin geçirdiği değişim ve dönüşümleri incelemektedir. Çalışma bu doğrultuda beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, devlet sistemleri hakkında bilgiler sunulduktan sonra, örneklem ülkeleri oluşturan ÇC ve Türkiye'nin merkezi ve yerinden yönetim örgütlenmesine ilişkin bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde ise kuramsal tartışmaya yönelik olarak küreselleşme, bölgeselleşme, yerelleşme ve yönetişim kavramlarından yola çıkılarak AB'nin üye aday ülkeler üzerindeki yönetsel ve siyasal etkisinin kaynakları açıklanmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde, Türkiye'nin yerinden yönetim sisteminin tarihi ve özellikle son 10 yıllık süreçte AB etkisinde geçirdiği yasal ve yönetsel dönüşümler konu edilmiştir. Dördüncü bölümde, ÇC'nin yerel yönetim sistemleri kronolojik bir çerçevede ele alındıktan sonra, özellikle 1989 Kadife Devrim sonrasında, AB üyeliği öncesi ve sonrasında geçirdiği değişimler, AB'nin ve iç politik aktörlerin rolleri de göz önüne alınaral irdelenmiştir. Beşinci bölümde ise, Türkiye'nin ve ÇC'nin yerinden yönetim sistemlerinin geçirmiş olduğu yönetsel ve örgütsel değişimler, AB etkisi ile birlikte yorumlanmıştır. Aynı bölümde yer alan sonuç başlığında da, her iki ülkedeki yerel yönetim sistemlerinin geçirdikleri dönüşümlerin ışığında günümüzdeki sorun alanlarına yönelik çözüm önerilerinde bulunulmuş ve gelecekte sahip olabilecekleri konuma yönelik çeşitli çıkarımlar ortaya konmuştur.