Enflasyonun firmaların vergilendirilmeleri üzerindeki etkileri

Abstract

Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin sürekli artmasına neden olmaktadır. Fiyatlar genel düzeyinin sürekli artması tüm birimlerin ve firmaların çeşitli açılardan enflasyonun olumsuzluklarına maruz kalmalarına neden olmaktadır. Kimi zaman firmalar bu olumsuzlukları algılayamamakta ya da enflasyon etkilerini yeteri kadar ciddiye alamadıkları için ekonomik hayattan çekilmek zorunda kalmaktadırlar. Enflasyonun hüküm sürdüğü bir ekonomide firmaların fiktif karlarında önemli oranlarda artışlar olabilmektedir. Çünkü, firmalar geçmişte daha düşük fiyatlarla satın aldıkları mallan daha ileri bir tarihte enflasyon nedeniyle yükselmiş bulunan nominal fiyatlardan satmaktadırlar. Dolayısıyla firmaların alış fiyatları ile satış fiyatları arasında önemli ölçüde farklar olmakta ve bu farklar dönem sonundaki finansal tablolarda fiktif karların doğmasına neden olmaktadır. Böylece firmalar yapay karlar üzerinden vergi ödemekte ve ortaklarına kar payı dağıtmak zorunda kalmaktadırlar. Sonuç olarak enflasyon ortamında vergisini tam olarak ödeyen firmaların karları değil sermayeleri vergilendirilmektedir. Firmaların finansal tablolarının gerçeği yansıtmaması; firma ile ilgili karar birimini, ortaklan, yatınmcıyı, kamuyu ve diğer ilgilileri yanıltır. Finansal bilgilerin düzeltilmeden kullanılması durumu ise, ilgililerin yanlış karar almalanna, geleceğe yönelik verilecek kararlarda yanılmalara, yanlış bir kar dağıtım politikasının uygulanmasına ve fiktif karlardan alınan vergiler yolu ile işletme sermayesinin aşınmasma ve böylece firmanın üretim ve satın alma gücünün azalmasına neden olmaktadır. Firmaların yaşamını verimli ve karlı bir biçimde sürdürebilmesi, ancak fiyat hareketlerinin faaliyet sonuçlan üzerindeki olumsuz etkilerinin giderilmesi ve finansal tablolann fiktif karlardan anndınlması ile mümkün olabilecektir. Bunun için finansal tablolann, fiyat hareketlerine göre yeniden düzenlenmesi gerekir. Aksi halde tarihi maliyet esasına göre kazançlan tespit edilen firmaların finansal tablolanndaki veriler, firmalann finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarım gerçeğe uygun olarak yansıtmazlar.XI Enflasyonist dönemlerde firmaların öz sermayelerinin vergilendirilmesini engellemek amacıyla enflasyon muhasebesinin uygulanması, finansal tabloların enflasyondan arındırılmasına ve gerçekleri yansıtmasına neden olabilecektir. Ancak enflasyonist dönemlerde böyle bir uygulamanın yapılması zaten gelir yetersizliği içinde bulunan hükümetleri yeni arayışlara zorlayacağından, enflasyon muhasebesi uygulaması yerine kısmi vergisel düzenlemelerin yapılması tercih edilmektedir. Türkiye'deki uygulama da bu şekildedir. Enflasyonun firmaların vergilendirilmesi üzerindeki etkilerinin incelenmesine yönelik olarak 1999 yılında vergi dairesine beyanda bulunan 64 firmanın finansal tabloları üzerinde uygulamalı olarak yapılan bu çalışma; enflasyon nedeniyle 46 firmanın sermaye kaybına uğradığım ve 18 firmanın ise sermaye kazancı sağladığım ortaya koymaktadır.