Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin söz sanatları bakımından incelenmesi

Abstract

Bu çalışma, ders kitabındaki metinlerden hareketle ilköğretim 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında dile zenginlik kazandırmak için kullanılan edebî sanatların kullanım sıklığını belirleyip kategorize etmek amacıyla yapılmıştır. Çalışma nitel bir çalışma olup ilgili veriler elde edilirken doküman analizi yapılmıştır. Araştırmada ilköğretim ikinci kademe ders kitapları incelenmiştir. Bu nedenle çalışma, Türkçe Dersi Öğretim Programı'ndaki (2019) kazanımlarda geçen ve öğretimi amaçlanan abartma (mübalağa), benzetme (teşbih), kişileştirme (teşhis), konuşturma (intak) ve karşıtlık (tezat) söz sanatlarını kapsamaktadır. Bu araştırmada öncelikle dilin, ana dili öğretiminin, Türkçe dersinin, ders kitaplarının, ders programının, edebî metinlerin ve edebî sanatların önemi ve öğretimi gibi teorik konular açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmanın kavramsal çerçevesi hazırlanırken öncelikle dil, dil öğretimi ve Türkçe öğretimi üzerinde durulmuş, Türkçe öğretim programı hakkında bilgi verilmiş, ders kitaplarının Türkçe öğretimindeki yeri hakkında bilgi verilmiş ve Türkçe ders kitaplarındaki metinlerle edebî metinlerin Türkçe dersi öğretimi ile ilişkisi irdelenmiştir. Son olarak edebî sanatların dili etkili kullanmadaki yerinden bahsedilmiştir. Sonraki aşamada Türkçe dersi için hazırlanan 2021-2022 eğitim-öğretim yılında ülke genelinde okutulan ders kitapları incelenmiştir. İncelenen kitaplardaki edebî sanatlar, bir genel tablo ve her kitap için hazırlanan ayrı tablolar şeklinde sunulmuştur. Her sınıf kademesinde metin türlerine ve temalara göre sayısal değerler tespit edilmiştir. Birden fazla kitap bulunan sınıf kademelerinde ise kitaplar arası karşılaştırmalar yapılmıştır.