İbn Cebirol'ün felsefi sistemi ve skolastik düşünceye etkisi

Abstract

On birinci yüzyılda Endülüs'te yaşamış olan Yahudi filozof İbn Cebirol'ün özgün felsefesinin başlıca özelliklerini eserleri bağlamında irdelemek ve filozofun söz konusu eserlerinde yer alan düşüncelerin Orta Çağ Avrupası'ndaki düşünürleri hangi yönlerden etkilendiğini saptamak bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. İbn Cebirol, Yenbû'u'l-Hayât adlı eserinde yer alan metafizik hakkındaki görüşlerini Aristoteles, Plotinos, Augustinus ve İbn Meserre'nin düşünceleri başta olmak üzere belli başlı felsefî sistemler ile kutsal kitaplarda yer alan düşünceleri bir araya getirerek eklektik bir çerçeve oluşturmuş ve gerek Tanrı anlayışıyla gerekse madde, suret ve irade kavramlarını ele alış biçimiyle özgün bir felsefe anlayışı geliştirmiştir. İbn Cebirol, aynı zamanda Yenbû'u'l-Hayât adlı eserinin 12. yüzyılda Latinceye Fons Vitae adıyla tercüme edilmesiyle birlikte Thomas Aquinas, John Duns Scotus, Bonaventura, Albertus Magnus gibi Skolastik düşüncenin pek çok ismini düşünsel açıdan etkilemiştir. Bu anlamda hem klasik dönemde İslâm coğrafyasında ve özellikle Endülüs'teki felsefî düşünce ve tartışmaların ortaya konduğu literatürün daha bütüncül bir şekilde anlaşılabilmesi hem de İslam düşüncesinin Batı düşüncesine etkisinin daha açık bir şekilde görülebilmesi adına İbn Cebirol'ün felsefî düşüncelerinin daha kapsamlı bir biçimde değerlendirilmeye alınması gerektiği görülmektedir.