Bir baskı aracı olarak gıdanın politikada yeri ve kullanımı

Abstract

Bu çalışmanın amacı, gıdanın bir baskı aracı olarak dış politikada yerinin ve kullanımının mercek altına alınmasıdır. Bu çerçevede, gıda güvenliği ve gıda egemenliği ile güvenlikleştirme kavramları ön plana çıkmaktadır. Gıda güvenliği kavramı, devletlerin dış politika tercihlerini uygularken dayandıkları güvenli bir yastık işlevi üstlenmektedir. Gıda egemenliği kavramı, ülkelerin dış politika kararlarının isteklerine uygun olarak belirlenmesini sağlayan ya da tam aksi bir biçimde, şayet gıda egemenliklerini kaybetmişlerse, bunu yapamamalarına neden olan unsur olarak belirmektedir. Güvenlikleştirme kavramı ise gıdanın dış politika kullanımını kolaylaştıran uygulamaların anahtarı konumundadır. Çalışmada kullanılan bu kavramlar, gıdanın dış politikada nasıl kullanıldığı sorusuna cevap ararken birer sütun vazifesi görmüştür. Liberal ticaret kurallarından korunmak maksadıyla başvurulan ekonomik yaptırımlar, gıda güvenliği kılıfı altında işlev kazanırken; ithal ikameci korumacı politikalar, gıda egemenliği kavramı altında kendisine yer bulmaktadır. Güvenlikleştirme yoluyla da bu iki kavramın dış politika amaçlarına uygun bir şekilde uyarlanması kolaylaştırılmaktadır. Bu çalışmada, gıda sisteminin uluslararası yapı içindeki gelişiminin genel çerçevesi çizildikten sonra gıdanın bir baskı aracı olarak dış politikadaki rolü belirli bir ülke ya da dış politika olayı temelinde analiz edilmiştir. Bu şekilde, örnek olay veya ülke bazında yapılan incelemelerden faydalanılarak gıdanın dış politikaya etkisine dair bir çıkarıma ulaşılmaya çalışılmıştır. Buna göre, gıda sistemi mevcut uluslararası sistemin bir yansımasıdır ve elindeki her türlü güçten en iyi şekilde yararlanıp uluslararası sistemi kendi lehine kullanmayı başaran ülkeler gıda konusunu dış politika amaçlarına uygun şekilde yönlendirebilmektedirler. Böylece, gıdanın tek başına bir dış politika aracı olarak kullanımının etkisi sınırlı iken bütüncül bir yaklaşım içinde dış politika hedefleri açısından başarılı sonuçlar elde edilmesine neden olmaktadır. Bu çerçevede, Küba örneği ile Ukrayna meselesi yanında Türk-Rus ilişkilerinde gıda güvenliği konusu incelenmiştir.