Pamuk beyazsineği Bemisia tabaci (Genn.) (Hemiptera: Aleyrodidae) biyotiplerinin cyantraniliprole'e karşı direnç geliştirme potansiyellerinin belirlenmesi

Abstract

Dünyada şimdiye kadar Aleyrodidae familyasına bağlı 161 cinse ait 1556 tür tespit edilmiştir. Bu familyaya ait böcekler bitki özsuyunu emmesi, virüs vektörü olması ile bitkileri olumsuz yönde etkilerler. B. tabaci yaygın ürün kaybına neden olan birkaç önemli zararlı böcek türünden biridir. Orta Doğu-Küçük Asya (MEAM1) ve Akdeniz (MED) genetik grupları B. tabaci'nin en yaygın kriptik türleridir. Cyantraniliprole, yeni bir antranilik diamid insektisittir ve bu insektisite karşı direnç birçok önemli zararlıda henüz rapor edilmemiştir. Çalışmada cyantraniliprole'e karşı B. tabaci MED ve MEAM1 genetik gruplarının direnç gelişim potansiyeli incelenmiştir. İlave olarak cyantraniliprole'e karşı seleksiyon sonunda her bir genetik grupda pyriproxyfen, spirotetramat ve acetamiprid etkili maddelerine karşı çapraz direnç gelişimi belirlenmiştir. Bu amaçla çalışma 2021-2022 yıllar arasında Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Entomoloji Anabilim Dalı laboratuvarlarında yürütülmüştür. B. tabaci MED ve MEAM1 genetik gruplarının cyantraniliprole, pyriproxyfen, spirotetramat ve acetamiprid'e karşı başlangıç LC50 değerleri belirlenmiştir. Daha sonra cyantraniliprole'e karşı direnç gelişim potansiyelini belirlemek için her bir genetik grup ayrı ayrı cyantraniliprole ile 6 kez seleksiyona maruz bırakılmıştır. Seleksiyon sonunda selekte edilen popülasyonların cyantraniliprole, pyriproxyfen, spirotetramat ve acetamiprid'e karşı LC50 değerleri tekrar belirlenmiştir. Cyantraniliprole ile altı seleksiyon sonunda, B. tabaci MEAM1 genetik grubu GS500 ve GS250 popülasyonlarında cyantraniliprole'e karşı sırayla 1.7 ve 1.85 kat direnç tespit edilmiştir. MED genetik grubu popülasyonları KS500 ve SS250'de sırasıyla 1.3 ve 1.3 kat direnç gözlemlenmiştir. B. tabaci MED ve MEAM1 genetik gruplarında cyantraniliprole'e karşı çok düşükte olsa bir direnç gözlemlenmiştir fakat bu direnç gelişimi önemsiz olarak tespit edilmiştir. MEAM1 genetik grubunda, pyriproxyfen, spirotetramat ve acetamiprid'e karşı karşı çapraz direnç gelişimi gözlemlenmemiştir. MED genetik grubunda ise pyriproxyfene karşı çapraz direnç gelişimi gözlemlenirken, spirotetramat ve acetamiprid'e karşı çapraz direnç gelişimi gözlemlenmemiştir. Sonuçlarımız, B. tabaci ile mücadelede cyantraniliprole etkili maddeli insektisit formülasyonlarının pyriproxyfen, spirotetramat ve acetamiprid ile rotasyon içinde kullanılabileceğini göstermektedir. Elde edilen verilerin, insektisit direncinin gelecekte izlenmesi ve yönetimi için faydalı bir referans olacağını düşünülmektedir.