Betaşar ve Joqtavlarda inançla ilgili söz varlığı

Abstract

Bir milletin yaşayışına, felsefesine, toplumsal düzenine etki eden inanç sistemi kuşaktan kuşağa aktarılarak zamanla kültürel değerler haline gelmektedir. Bu çalışmada Kazak Halk Kültürü ürünlerinden olan betaşar ve joqtavlar incelenerek Kazak halk kültüründe inancın yeri ve öneminin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Betaşar, gelin geldiğinde söylenen jır örneğidir. Beyaz yazmayla örtülüp getirilen genç gelinin yüzünü akın, yani âşık açar; elinde beyaz değneği olan akın, gelinin örtüsünü belli aralıklarla yavaş yavaş kaldırarak ev ahalisine tanıtır. Betaşarda mizahi unsurlar ağırlıktadır. Genelde betaşar "gelin gelin geldi, gelin eve girdi" sözleriyle başlar. Betaşarlarda akın yeni gelinin yüzünü açıp yeni akrabalarla tanıştırır, onun için görümlük istenir (Qonqıratbaev, 1991: 51-52). Joqtav, ölen kişiye ağıt yakıp feryat etmektir. Joqtav çoğunlukla ünlü kimseler için söylenir. Ölen kişinin karısı, kızı veya gelinin kederli sesle ölen kişinin hayattayken yaptığı işlerden, ölene kadar başına gelen üzüntülü olaylardan ağlayarak bahsettiği jır olan joqtavı, çoğunlukla akınlar yazıp verir (Baytursınulı, 2003: 308). İncelenen betaşarlar, "Qazaqtıñ Betaşar Jırları" adlı eserden, joqtavlar ise "Qazaqtıñ Joqtav Jırları" adlı eserden alınmıştır. Araştırmamızda fişleme yöntemi kullanıldıktan sonra seçilmiş metinlerin transkripsiyonu, Türkiye Türkçesine çevirisi, sınıflandırılması, yorumlaması yapılmıştır. İncelenen betaşar ve joqtavlar hakkında ayrıntılı bilgi sunulmuştur. Bütün halinde birer joqtav ve betaşar örneği Kazak Türkçesi ve Türkiye Türkçesine çevirisi ile verilmiştir. Bütün bu çalışmalar kaynak gösterilerek yapılmıştır.