Farklı bitki boyu kısaltıcı dozları ve düzeylerinin ekmeklik buğdayda dane verimi ve kalite unsurları ile su kullanımına etkileri

Abstract

Buğday yetiştiriciliğinde verim ve kalitede ortaya çıkan sorunların ana nedenlerinin arasında su stresi ile bazı yıllarda yağışı yüksek yerlerde ortaya çıkan yatma olayları başta gelmektedir. Yağış etkisinin kontrol altına alındığı deneme alanında tartılabilen lizimetre tipi saksılarda yürütülen bu araştırmada; farklı dozlarda bitki büyüme kısıtlayıcısı ile farklı sulama düzeyleri kombinasyonlarının sahil bölgelerinde yaygın olarak yetiştirilen yarı bodur 'Sagittario' ekmeklik buğday çeşidinde bazı agromorfolojik özellikler, dane verimi ve bazı kalite parametreleri ile bitki su kullanımı, sulama suyu kullanım randımanı, su-verim faktörü üzerine etkileri incelenmiştir. Araştırma, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama Arazisinde Aralık -2019 ve Aralık-2021 tarihleri arasında iki yetiştirme döneminde olmak üzere toplam 24 ayda tamamlanmıştır. Çalışmada bitki büyüme kısıtlayıcısı olarak dört CCC dozu (KD0= uygulama yapılmayan, KD1= 750 gr/ha, KD2= 1500 gr/ha ve KD3= 2250 gr/ha) ve dört sulama düzeyi (SD0=lizimetre toprağının kullanılabilir su tutma kapasitesinin tüketilen kısmının her sulamada tarla kapasitesine çıkarıldığı, SD1=tam sulama konusuna uygulanan sulama suyu miktarının %75'inin verildiği, SD2=tam sulama konusuna uygulanan sulama suyu miktarının %50'sinin verildiği ve SD3=tam sulama konusuna uygulanan sulama suyu miktarının %25'inin verildiği) konularının kombinasyonları olarak aynı anda 16 konu araştırıldığından deneme konuları tesadüf blokları deneme deseninde 3 yinemeli olarak araziye yerleştirilmiştir. Denemede sulama uygulamaları her bir CCC dozundaki SD0 sulama düzeyinde lizimetre toprağında kullanılabilir su tutma kapasitesi %45-%55 arasına düştüğünde o bitki büyüme kısıtlayıcısı dozundaki tüm konularda yapılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre: üst boğum arası uzunluğu, başakta dane sayısı, başakta dane ağırlığı, biyolojik verim ve dane verimi değerlerinin CCC uygulamalarından bağımsız olarak özellikle yüksek su stresi altında önemli ölçüde azalmalar gösterdiği; aynı sulama düzeyi altındaki farklı CCC dozu konuları arasında bitki su tüketiminin istatistiksel anlamda önemli bir farklılık göstermediği; hem su stresinin hem de CCC uygulamasının bitki boyunda önemli düzeylerde azalmalar neden olduğu, ancak artan su stresinin bitki boyundaki azalmaya etkisinin artan CCC uygulamasından daha yüksek olduğu; yüksek su stresi altında ve artan CCC uygulamalarında başak uzunluğunun önemli ölçüde azaldığı; gerek su stresinin ve gerekse CCC uygulamasının bitki başına kardeş sayısını etkilemediği; denemenin birinci yılında orta su stresi altında uygulama yapılmayan konuya göre CCC uygulanan konularda hasat indeksi değerinin arttığı; sulama düzeyi ve CCC dozu kombinasyon konularının hektolitre ağırlıklarına etkisinin oldukça karmaşık olduğu; protein içeriği ve sedimentasyon değerlerine benzer şekilde danede yaş glüten oranı ve glüten indeksi değerlerinin özellikle orta ve yüksek su stresi altında önemli ölçüde arttığı; hem biyolojik verim hemde dane verimi için, birinci yıla göre ikinci yılda KD0 ve KD1 konuları için ky katsayılarının düşük ancak KD2 ve KD3 konuları için daha yüksek olduğu; belirlenmiştir. Sonuç olarak Sagittario ekmeklik buğday çeşidine Antalya bölgesinde bitki boyunun azaltılması dışındaki amaçlar için CCC uygulaması önerilmemektedir.