Kültürel bir değer olarak Türkiye'de oyuncağın tarihsel değişimi

Abstract

Tüm kültürlerde çocukların en önemli eylemlerinden biri olan oyun aynı zamanda çocuk kültürünün, kültür temelli gerçek bir evrensel olgudur. Çocuklar için vazgeçilmez olan oyunun en temel materyallerinden biri ise oyuncaklardır. Oyuncaklar, çocuğa kendiliğinden deneyimleri aracılığıyla oyun oynama fırsatı ve yaşadığı toplumun kültürel formlarıyla şekillenme olanağı sağlar. Bu açıdan bakıldığında oyuncak tarihi, insanlığın toplumsal tarihi, sanayi, bilim ve teknoloji tarihi, kültür ve sanat tarihi, eğitim tarihi araştırmalarına referans olduğu gibi çocuk sosyolojisinin tarihine de kaynak oluşturur. Yaşam pratikleri, yaygın alışkanlıklar ve toplumsal değer yargılarının gün geçtikçe değişmesi, tarih boyunca "değer" olarak bilinen ve uygulanan pek çok değer gibi kültür temsilcisi oyuncakların da unutulmasına ve değersizleşmesine yol açmaktadır. Teknolojik gelişmeler çocuk dünyasına farklı oyuncaklar kazandırırken aynı zamanda çeşitli oyuncakların yok olmasına da neden olmuştur. 30-40 yıl önce çocukların oynadıkları oyuncakları günümüzde görmek neredeyse mümkün değildir. Bir kültür hazinesi olan oyuncakların tarihsel sürecinin incelenerek oyuncak kültüründe ne gibi değişimler olduğunu ortaya koymak, gelecekte Türkiye'de oyuncak kültürü ile ilgili çalışmalara ışık tutması acısından önem taşımaktadır. Bu nedenle, bu çalışmada bilgi ve belgeler dahilinde cumhuriyetten günümüze Türkiye'de üretilmiş ya da ithal edilmiş oyuncakların belirlenerek literatüre kazandırılması amaçlanmıştır. Nitel araştırma modelinde gerçekleştirilen araştırmada belge analizi ve görüşme tekniği kullanılmıştır. Araştırmada 183 oyuncak ve 82 oyuncak sektörüne ilişkin belge olmak üzere toplam 265 adet oyuncak ve efemera görseli kullanılmıştır. Belgeler doğrultusunda Türkiye'de üretilen endüstri öncesi ve endüstri sonrası Türk toplumsal yaşamına giren oyuncak çeşitleri, oyuncakları üreten firmalar ve oyuncakları satışa sunan mağazalar betimlenmiştir