Türkiye-Suriye ilişkilerinin Türk gazetelerinde temsili: Yeni Şafak ve Sözcü örneği

Abstract

Türkiye'nin Ortadoğu'daki politikaları dönemin konjonktür ve politikacılarına göre sık sık farklılaşmıştır. Türkiye'nin 2011 yılındaki Suriye İç Savaşı'na kadarki süreçte görece kontrollü ve istikrarla yürüttüğü dış politikada, bu süreçten sonra farklı yönelimler ve strateji değişimleri gözlemlenmiştir. Dönemin Türkiye Başbakanı'nın iç savaş öncesi Suriye Devlet Başkanı Beşşar Hafız el-Esad'la kurduğu yakın ve dostane ilişkiler, bölge halkına uygulanan şiddetin artması ve Esad'ın Türk Hükümeti ile çakışan çıkarları sebebiyle bozulmaya uğramıştır. İktidarlarına zarar verdiğini düşündükleri çok sesliliği bastırmak veya bir yöne kanalize ederek tektipleştirmek isteyen iktidar sahipleri, aldığı kararlar küreselleşen dünyadaki konumlarını sarsacak olsa dahi iç politikadaki menfaatleri doğrultusunda davranabilmektedir. Medya da iktidarların bu emellerini gerçekleştirmede kullandıkları en önemli araçlardan biridir. Bu çalışmada Türkiye ve Suriye arasındaki siyasi ilişkiler bağlamında farklı ideolojilere sahip iki gazetenin ilk sayfada yayınlanmış haberlerinin eleştirel söylem çözümlemesini yapılmıştır. Çalışmada söylem analizi yöntemi kullanılarak, 2012 ve 2018 tarihleri arasında, Sözcü ve Yeni Şafak gazetelerinin Suriye iç savaşını ve bu savaş sürecinde Türkiye ve Suriye ilişkilerini konu alan ilk sayfa haberleri incelenmiştir. Dört bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde ideoloji kavramı kuramsal olarak incelenmiş, tarihsel süreç kapsamında düşünürlerin kavram üzerine getirdikleri öğretiler ele alınmıştır. İkinci bölümde, ideolojinin söyleme etkisi, dil, sosyal yapı ve medya ile olan ilişkisi açıklanmıştır. Bu bölümde ayrıca çalışmanın araştırma bölümündeki haber çözümlemelerinde kullanılan eleştirel söylem çözümlemesi yöntemi anlatılmıştır. Üçüncü bölümde Suriye'de protestolar şeklinde başlayıp iç savaşa dönüşen karışıklıklar ve süreç içerisinde Adalet ve Kalkınma Partisinin dış politikadaki söylem değişimi ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmanın dördüncü ve son bölümünde ise Teun A. Van Dijk'ın söylem analizi yöntemi açıklanarak, aynı yöntemle Suriye İç Savaşı'na dair Yeni Şafak ve Sözcü gazetelerinde yer verilen haberlerin incelemesi yapılmıştır. Çalışma sonucunda, gazetelerin sahip oldukları ideolojik farklılıkların haber metinlerinin inşası sürecine etki ettiği net bir biçimde görülmüştür. Farklı ideolojideki bu iki gazete Suriye İç Savaş'ını ve bölgedeki aktörlerin tutumlarını değerlendirirken farklı gerçeklikler tasarlamış, mevcut durum, olay ve ifadeleri kendi ideolojileri doğrultusunda ele almışlardır.