Ülke sermaye piyasaları etkileşiminin Granger nedensellik ve kümeleme analizi ile incelenmesi

Abstract

Küreselleşme ile uluslararası sermaye hareketliliğinde artış olmuştur. Bu durum ülke sermaye piyasalarının daha entegre hale gelmesini sağlamış ve uluslararası finansal entegrasyonun ülke piyasaları için faydaları aynı zamanda maliyetleri de ortaya çıkmıştır. Bu yüzden finans biliminde en çok çalışılan konular arasında yer almıştır. Bu çalışma, ülke sermaye piyasaları arasındaki etkileşimi hisse senedi fiyat endeksleri üzerinden incelemektedir. Analiz için 45 ülke borsası alınmış ve Ağustos 2001'den Aralık 2019'a kadar olan dönem birden fazla yöntem ile incelenmiştir. Faktör analizi ile ülke borsalarının uluslararası piyasada nasıl bir gruplandırma oluşturduğuna bakılmış ardından da faktörler içi ve faktörler arası nedensellik ilişkisi Granger Nedensellik Analizi ile test edilmiştir. Ayrıca Türkiye ve kalan 44 ülke ile nedensellik ilişkisine bakılmıştır. Üçüncü analiz olarak kümeleme analizinde krizin etkilerinin gözlemlene bilmesi için veri seti üç döneme ayrılmış ve kriz öncesi, kriz sırası ve kriz sonrasında nasıl kümelenmeler oluştuğu araştırılmıştır. Son olarak da tüm dönem hiyerarşik kümeleme sonuçları alınarak faktör analizi sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, faktör çıkartmaları ülke borsalarını gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere benzer bir gruplama oluşturmuştur. Fakat Asya ülkelerinin farklı bir faktörde ayrıştığı görülmektedir. Granger nedensellik analizi ile faktörler içi ve faktörler arasında önemli ölçüde entegrasyon ilişkisi tespit edilmiştir. Toplamda 152 nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. ABD'nin faktör içinde baskın bir borsa olduğu faktörler arasında ise ABD ve İngiltere'nin baskın borsalar olduğu görülmüştür. Ayrıca Türkiye'nin de özellikle gelişmiş ülkeler ile entegre olduğu sonucuna varılmıştır. Kümeleme analizi ile kriz öncesi, kriz sonrası ve kriz dönemlerinde farklı kümelenmelerin oluştuğu özellikle kriz döneminde küme sayısının arttığı gözlemlenmiştir. Kümeleme analizi ve faktör analizi yakın sonuçlar veriyor olsa da kümeleme analizinde daha çok coğrafi olarak ayrışma ön plana çıkmaktadır.