Dış politika aracı olarak silah satışı ve hibe yardımları: Türk-Amerkan askeri-güvenlik ilişkileri örneği

Abstract

Bu çalışmada Osmanlı döneminden 21.yüzyıla kadar seyreden Türk-Amerikan ilişkileri arasındaki silah ticareti ve hibe yardımları konusu değerlendirilmiştir. Amerikan merkezli yardım politikalarının dış siyasetteki yerini inceleyen olan bu çalışma, Türk-Amerikan tarafları arasındaki siyasi, askeri ve ekonomik anlamdaki dönemsel gelişmeler çerçevesince analiz edilmiştir. Osmanlı döneminde başlayan Türk-Amerikan yakınlaşması 1830 Seyr-i Sefain Antlaşmasıyla resmiyet kazanmıştır. Osmanlı Devleti içerisinde yabancı devletlere ait silah ve malzemelerin bulundurulması ülkede çağa ayak uyduramayan yerli silah ve diğer askeri metaları daha da geride bırakan unsur olmuştur. Cumhuriyet döneminde ise Türkiye'nin Kuzey Atlantik Örgütü Antlaşması'nın (NATO) güney kanat ülkesi ilan edilmesiyle Türk-Amerikan ilişkileri ileri bir boyut kazanmıştır. Soğuk Savaş döneminde Türk-Amerikan ikili antlaşmalarının artmasıyla Birleşik Devletler'in Türkiye'ye yönelik yardımları da artış göstermiştir. Bu kapsamda ekonomik ve askeri anlamda verilen Marshall Yardımı Amerikan faydacılığının dünyaya yayılmasında bir araç olarak kullanılmıştır. Çalışmada Amerikan merkezli dış yardım programının yumuşak güç unsurundan ziyade Amerikan çıkarlarına hizmet eden ve bu kapsamda Amerikan hegemonyasının milli sınırların dışına yayılmasında öncü rol oynayan sert güç politika örneklerine yer verilmiştir. Tezde Birleşik Devletler'in sunduğu dış yardım programlarının Amerikan dış politikasında hangi çıkarlar doğrultusunda kullanıldığı açıklanmış ve silah yardımlarının bir dış politika aracına dönüştürülmesi konusu, günümüzdeki gelişmelerde eklemlenerek analiz edilmiştir. Bu sebeple Amerikan dış politika çıkarları, Türk dış politikasında Batı'ya bağlı kalınan güvenlik boyutunun, Türk-Amerikan müttefikliğinin sorgulanmasına neden olacak argümanların, ulusal silah ticaretinin ve ulusal güvenliğe yönelik gelişmelerin önemi ele alınarak değerlendirilmiştir.