Şehrengizlerde söz varlığı

Abstract

Şehrengizler, Türk edebiyatında XVI. yüzyıldan itibaren oluşmaya başlamış bir türdür. Bu türde, bir şehrin doğal ve mimarî güzelliklerinin yanı sıra o şehirde yaşayan ve meslek erbabı dediğimiz esnaf güzelleri de anlatılmaktadır. Şehrengizlerin; dönemin şehir hayatını, yaşayışını, mesleklerini ve doğal güzelliklerini barındırması sebebiyle Osmanlı'nın sosyal tarihine kaynaklık ettiği söylenebilir. Bu tezde XVI. yüzyıldan XIX. yüzyılın sonuna kadar yazılmış ve günümüze kadar çeşitli kaynaklarda yayımlanmış şehrengizler ele alınmıştır. İlk olarak şehrengizlerin şekil ve muhteva özellikleri verilerek şehrengiz türü tanıtılmıştır. Daha sonra şehrengizlerde yer alan güzellere yer verilerek bu güzellerin yaşadıkları yüzyıllar, şehirler, meslekleri ve tasvirlerinde kullanılan övgü sözcükleri belirlenmiş; güzeller isimlerine göre alfabetik olarak sıralanmıştır. Böylece şehrengizlerde tanıtılan güzellerden yola çıkılarak o dönemin sosyal yaşamı, esnafları, gerçek güzellerin övgülerinde kullanılan sözcükler ve tüm bunların sonucunda ortaya çıkan güzel tasvirleri verilmeye çalışılmıştır.