Dağ çayının (Sideritis stricta Boiss. & Heldr) tohumla ve çeltikle çoğaltılması üzerine bir araştırma

Abstract

Doğadan yabani olarak toplanan Dağ Çayı (Sideritis stricta) özellikle Akdeniz ve Ege bölgeleri doğal florasında yetişen ve yaygın olarak çay ve baharat olarak kullanılan endemik bir türdür. Türkiye'de bulunan Sideritis türlerinden, S. stricta (Dağ Çayı)'nın üretimi henüz istenilen düzeye ulaşmamıştır. En önemli sebeplerinden biri, tohumlarının çimlenmesinin zor olmasıdır. Tohumlarda çimlenme başarısının artırılması amacıyla çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmada S. stricta tohumlarının çimlenme problemleri ele alınarak, tohumun çimlenmesini engelleyen fizyolojik eksiklikler, çevre şartları ve fiziksel engeller araştırılmıştır. Ayrıca tohumların çimlenmeme ihtimaline karşı materyal sürekliliğini sağlayabilmek, kısa sürede yeni bitkiler elde edebilmek ve yetiştiricilikte en yarayışlı yöntemi saptayabilmek amacıyla bitkilerin çeliklerinden yararlanılmıştır. S. stricta endemik bir tür olduğundan ve bitkiye olan talep her geçen yıl hızla arttığından, bu çalışma önemli bir kaynak niteliğinde olacaktır. Yapılan araştırmada S. stricta'nın tohumla ve çelikle çoğaltılması üzerine iki farklı yöntem kullanılmıştır. Çeliklerin dikimini takiben bir hafta içerisinde hastalık semptomları başlamış ve kısa süre içerisinde bütün çeliklerde gözlenmiştir. Bu nedenle herhangi bir gözlem alınamamıştır. Tohumlarla yapılan çalışmada, S. stricta tohumlarının farklı ortam ve koşullarda çimlenme durumları araştırılmış olup bunun üzerine iki farklı deneme kurulmuştur. Kurulan ilk denemede çimlendirme kâğıdı üzerinde tohumlar, giberellik asitte (200 ppm GA3, 2 saat) bekletme, soğukta bekletme (+4C'de, 5 saat), soğukta bekletmenin (+4C'de, 5 saat) ardından giberellik asitte (200 ppm GA3, 2 saat) bekletme ve kontrol olmak üzere dört farklı uygulama, ikinci denemede ise MS0 ve ½ MS besi ortamlarında tohum çimlendirmesi olmak üzere iki farklı uygulama yapılmıştır. Çeliklerle yapılan çalışmada, çelikler 500 ppm lik IBA (indol bütirik asit)'ya, Chryzopon Rose % 0.1'a daldırmak ve kontrol olmak üzere 3 uygulama yapılmıştır. Sonuç olarak; tohumla yapılan çalışmada tohum yaşına bağlı olmaksızın, GA3 uygulamasının endemik olan Sideritis stricta bitkisinin çimlenmesini artırmada etkili şekilde kullanılabilecek bir yöntem olduğu ve en uygun çimlenmenin Murashige and Skoog (MS0) besi ortamında gerçekleştiği belirlenmiştir.