Antalya bölgesinde yer alan bazı derelerin taşkın kontrolü ve jeolojik verilerin değerlendirilmesi

Abstract

Antalya, Akdeniz Bölgesinde Türkiye'nin güneyinde bulunmaktadır. Antalya ili çevresi Akdeniz İklim Kuşağında yer almaktadır. Türkiye'nin en çok yağış alan illerinden biridir. Özellikle sonbahar ve kış aylarında yağış miktarı oldukça yüksektir. Bu durum sel ve taşkınlara sebep olabilmektedir. Ayrıca ülkemizin önemli turizm merkezlerindendir. Antalya ili ve çevresinde özellikle yaz aylarında yoğunluk olmakla birlikte son yıllarda nüfus artışı görülmektedir. Bu nedenle taşkın afetlerini önleme, oluşacak afetlere karşı yaşanacak hasarı en aza indirmek son derece önemlidir. Bu kapsamda taşkınlarla alakalı gerekli mühendislik çalışmalarının yapılması öncelik olarak önem arz etmektedir. Taşkınlar genel olarak çok büyük hacimli akımların akarsu yatağına sığmaması olayı olarak tanımlanır. Taşkın ve sellerin oluşturan faktörler; bölgenin topografyası ve jeolojik yapısı, aşırı yağışlar, bölgenin iklim koşulları, akarsu yataklarının doğal dengesinin bozulması sel riski bulunan bölgelerde kontrolsüz kentleşme ve yapılaşma, doğal ve insan (heyelan vb.) kaynaklı faktörler gibi nedenlerdir. Antalya'da taşkınlar ile ilgili daha önce taşkın önleme ve engelleme ıslah projeleri yapılmış ve bu kapsamda belirli alanlarda ıslah edilen dereler yer almaktadır. Taşkınların oluşmasında en büyük etken, insanlardan kaynaklanan faktörlerdir. Yanlış ve plansız arazi kullanımı, yeşil alan, orman ve tarım alanlarının tahrip edilmesi, çarpık kentleşme, dere yatakları ve taşkın bölgelerinde yapılaşma gibi oluşumlar taşkınların oluşmasında insan faktörünün etkili olduğu durumlardır. Bu kapsamda Antalya ilinin konumu, iklimi ve son yıllarda görülen nüfus artışına bağlı olarak Antalya bölgesinde özellikle ilçelerde yer alan ve tehlike arz eden derelerin kontrolünün sağlanması ve jeolojik olarak değerlendirilmesi projenin amaç ve önemini vurgulamaktadır. Projelendirilmesi yeni başlamış olan D.S.İ (Devlet Su İşleri)'nin 5 kısım çalışması içerisinde yer alan 17 adet derenin çizgi verilerinin sayısallaştırılması ve CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri), Cad ve Draw programlarıyla jeolojik haritalar oluşturulmuş ve stratikrafig kesitler çizilmiştir. Çalışma kapsamında derelerin ıslahı için gerekli malzeme ile alakalı ve ne kadar malzeme ihtiyacı olduğu ve bu ihtiyacın nereden karşılanacağı belirtilmiştir. Çalışmaya konu olan derelerin taşkın önleme ve kontrolünün sağlanması amacı ile Antalya ili içerisinde bulunan 17 adet derenin taşkın ve sel önleme, kontrol, değerlendirme ve inceleme işlemleri yapılmıştır. Bu doğrultuda belirlenen derelerin taşkın kontrolü ve jeolojik değerlendirmeleri tamamlanmıştır. Çalışma alanlarında genellikle ayrılmamış Kuvaterner çökeller, Kuvaterner traverten, plaj kum oluşukları, kireçtaşı-şeyl ardalanmaları, alüvyon yelpazesi, neritik ve pelajik kireçtaşları, karbonatlı ve kırıntılı kayaçlar da gözlemlenmiştir. Söz konusu taşkın derelerinin tarım ve yaşam alanlarına verebileceği zararlar göz önünde bulundurularak derelerin ıslah edilmesinin doğru olacağı önerilmiştir. Islah için kargir taş duvar yapılacak olan bölgelere gerekli olan kaya malzemesinin nereden temin edilebileceği veya satın alınabileceği, gereken malzeme miktarı, malzeme alanlarının mevcut durumları, inceleme alanlarına uzaklıkları hakkında incelemeler yapılmıştır.