Afrasyab duvar resimlerinin kronolojik çözümlemesi

Abstract

Antik dönemden günümüze insanoğlu, yaşadığı mekânlar başta olmak üzere çevresini güzelleştirme kaygısı içinde olmuştur. Mağara duvarlarına yapılan karalamalardan günümüz çağdaş sanat ürünü işlerine kadar yapılan bu sanatsal üretimlerin tamamı, insanlığın estetik ihtiyaçlarına cevap vermek için yapılmıştır. İnsanlığın Genel olarak birbiriyle benzerlik gösteren duvar resimleri, kullanılan malzeme, teknik ve betimlenen temalarda farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıklar arasında sanatçıların kullandıkları boyalar, elde edilme yöntemleri ve kullanılan teknikler oldukça önemlidir. Kullanılan boyalar teknik özelliklerinin dışında taşıdıkları anlamlarından dolayı dikkatli bir şekilde seçilir ve temayla anlamsal bütünlüklerine dikkat edilerek kullanılır. Mağara duvarlarına yapılan ilk resimden başlayarak bütün toplumlar, kültürel kodları doğrultusunda duvar resimleri örnekleri gerçekleştirmiştir. Bu toplumlar arasında Orta Asya'nın kadim halklarından olan Soğdara ait Afrasyab duvar resimleri, görsel belgeler olarak Orta çağ Asya toplumları hakkında geniş bilgiler içermektedir. M.Ö. VI. ile M.S. X. yy tarihleri arasında yaşamış olan Soğdların ticari ve inanç merkezlerine yaptıkları sayısız sanat ürünü arasında yer alan Afrasyab duvar resimleri, konu ve teknik bakımdan aynı döneme tarihlendirilen resimlerden oldukça farklıdır. Soğdlu hükümdar Varkhuman'un sarayının duvarlarında bulunan Afrasyab duvar resimlerinde, farklı konular bir arada bulunmaktadır. Batı duvar resimlerinde yabancı krallık elçilerini kabulünün temsil edildiği, güney duvarında Kral liderliğindeki atalarına saygı yeni gün (Nevruz) geçit töreninin temsili bulunmaktadır. Doğu duvarında, günlük yaşamdan sahneler ve kuzey duvarında ise Çinli prensesler, av sahneleri ve hayvan betimlemeleri yer almaktadır. Farklı olayların aynı kompozisyonda birbirinden bağımsız şekilde betimlendiği duvar resimlerinde yer alan tüm unsurlar ustaca resmedilmiş ve resimlerde kültürel kodlara yönelik ipuçlarına yer verilmiştir. Bir dönemin sanat anlayışını yansıtan bu resimlerin ikonografik çözümlemeleri gerçekleştirilerek, resimlerde yer alan semboller, renkler ve betimsel imgeler; dönemin dini, kültürel ve siyasi özellikleri doğrultusunda açıklanmıştır. İnsanlık kültürünün ortak mirası sayılan sanat ürünleri, çağdaş sanatçıların gerçekleştirdikleri üretimlere esin kaynağı olmuştur. Kendine mal etme ve kültür resmi ekolünü benimseyen sanatçılar, tarihin bir kesitinden etkilendikleri sanat eserlerini kendi çalışmalarına farklı biçimlerde dâhil ederek çağdaş tasarımlar gerçekleştirmektedir. Bu kapsamda ele alınan Afrasyab duvar resimlerinin konu, renk ve biçimlerine sadık kalınarak çağdaş tasarımlar gerçekleştirilmiştir. Pul şeklinde yapılan tasarımlara; günümüzden damga, evrensel tanınırlığı olan logo ve mühür gibi imgeler eklenerek anlatım desteklenmiştir. Gerçekleştirilen tasarımlar ile geçmişten alınan kültürel ve estetik yargının geleceğe aktarılması amaçlanmıştır.