İstatistiksel süreç kontrolünde bulanık mantık yaklaşımı ve bir uygulama

Abstract

İstatistiksel Süreç Kontrol (İSK) çalışmalarında, kontrol edilecek kalite karakteristiği kontrol grafiğinin seçimi açısından önemli bir yapıya sahiptir. Kontrol edilen kalite karakteristiği belirsizse klasik kontrol grafiği kalite özelliklerini açıklamada ve süreci değerlendirmede yetersiz kalacaktır. Bu çalışmada süreç kontrol grafiklerinin oluşturulmasında bulanık mantığın kullanımı ve bulanık kalite kontrol grafiklerinin bir uygulama ile gösterimi amaçlanmıştır.Çalışmanın birinci ve ikinci bölümlerini İSK, Bulanık mantık ve Bulanık kontrol grafikleri hakkındaki teorik bilgiler; üçüncü bölümünü ise Denizli ilinde yer alan bir tekstil firmasında (USBAR Tekstil Tic. A.Ş.) yapılan uygulama oluşturmuştur. İSK çalışmalarına yakın zamanda başlayan firmadan iki aylık gözlem değerleri alınmış ve analizler bu veriler üzerinden yapılmıştır. Kontrol grafiklerinin çizimi klasik kontrol grafikleri ve bulanık kontrol grafikleri olmak üzere iki ana kategoride yapılmıştır. Veri setine uygunluğu nedeniyle klasik kontrol grafiklerinin çiziminde u-kontrol grafikleri kullanılmıştır. Bulanık kontrol grafiklerinde ise belirsizlik içeren dilsel ifadelerden hareketle bulanık mod, bulanık orta değer, bulanık değişim aralığı yaklaşımları ve yeni bir yaklaşım olarak Gülbay ve Kahraman (2006) tarafından önerilen ?Direkt Bulanık Yaklaşımı (DBY)? uygulanmıştır. Bu yaklaşımlar ?-kesim ile geliştirilip; bulanık verilerin taşıdığı özelliklerin kaybolmaması için bulanık ortamda değerlendirilmiştir.Çalışmanın son bölümlerinde çizilen grafiklerin sonuçları bir arada verilip; karşılaştırmalar yapılmıştır. Karşılaştırmalar sonucu u-kontrol grafiklerinde kontrol dışı nokta sayısının bulanık kontrol grafiklerine göre daha fazla olduğu gözlenmiştir. Ayrıca u-grafiklerindeki ?kontrol altında? ve ?kontrol dışı? kararlarına alternatif olarak ?kısmen kontrol altında? ve ?kısmen kontrol dışı? gibi kararlar verilebilmektedir. Bulanık kontrol grafikleri ile hatalar işletmede kullanılan dilsel ifadelere göre ağırlıklandırılmış olup karar vermede istenilen esnekliğin sağlanabildiği görülmüştür.