Özet:
Bu çalışmada Aydın, Antalya ve Isparta'dan toplanan börülce tohum böceğinin (BTB), Callosobruchus maculatus (F.), 7 çeşit/tür nohut, 1 çeşit fasulye ve 1 çeşit börülce olmak üzere 9 tohum genotipinde tercihli ve zorunlu testleme yöntemi ile biyolojik parametreleri gözlemlenilmiştir. Çalışmada populasyonlar arasındaki polimorfizmi belirlemek amacıyla AFLP yöntemi kullanılmıştır. Çalışma sonuçları, Antalya populasyonun diğer iki populasyona göre daha fazla yumurta bıraktığını göstermiştir. Populasyonların en çok yumurta bıraktığı tohum materyalleri börülce, fasulye ve CA2969 nohut çeşidi olmuştur. Bu tohumlardan börülce üzerinde ergin çıkış oranı Aydın, Isparta ve Antalya populasyonlarında sırası ile %84, 80 ve 73 olarak gerçekleşmiştir. Fasulye tohumları üzerinde ergin çıkışı yok denecek kadar az bulunurken, CA2969 nohut çeşidinde oran %45-63 arasında değişmiştir. Tercihli testleme yönteminde en çok yumurta bırakılan genotipler börülce ve fasulye tohumlarıdır. Börülce üzerinden toplanan Aydın ve Isparta populasyonları, börülce ve fasulye tohumlarını eşit oranlarda (%40-45) tercih ederken, Antalya populasyonunda börülce tohumları fasulyeye göre daha fazla (%54 ve 27) tercih edilmiştir. Antalya populasyonu nohut üzerinde yetiştiriliyor olmasına rağmen (36 generasyon), nohut genotiplerini tercihi %13 seviyelerini geçememiştir. Aydın ve Isparta populasyonlarında nohut genotiplerini tercih oranları %10-16 düzeylerinde kalmıştır. Her üç populasyon içinde Yar nohut çeşidinde %80-90 arasında ergin çıkışı görülürken, populasyonların bu genotipi tercih oranları %1-2 düzeyinde kalmıştır. Populasyonların tohumlarda meydana getirdikleri yüzde-kayıp oranlarının her üç populasyon için de börülce tohumlarında birinci sırada olduğu gözlenmiştir.Moleküler çalışmaların sonucunda, Isparta populasyonunda % 83.6, Aydın populasyonunda %72.5 ve Antalya populasyonunda %56,5 oranında polimorfizm seviyesi belirlenmiştir. Populasyonlar arası farklılaşmayı gösteren Gst değerinin çalışma sonucunda 0,50 düzeyinde bulunması, populasyonların farklılaştığını göstermektedir. Populasyonlar arası genetik uzaklıklar ve oluşturulan dendogram incelendiğinde, börülce üzerinden toplanan populasyonların (Aydın Isparta) nohut üzerinden toplanan Antalya populasyonundan genetik olarak daha uzak bulunduğu ve farklı yerde gruplaştığı belirlemiştir.
