Susamın geleneksel yöntem, yarı mekanizasyon sistemler ve biçerdöverlere hasat olanakları

Abstract

Türkiye'de susam üretimi yoğun olarak Akdeniz, Ege ve Trakya bölgelerinde yapılmaktadır. Bu bölgelerde susam genellikle ikinci ürün olarak ekilmektedir. Tropik bir bitki türü olduğundan, susamın yetişme devresi yaz aylarında olmakta, Eylül ayının ikinci yarısından sonra olgunlaşma durumu göz önüne alınarak hasat edilmektedir. Ülkemizde susam hasadında makina kullanılmamaktadır. Geleneksel yöntemle, bir başka deyişle el ile susamın hasat ve harmanı yapılmaktadır. Bitki hasat olgunluğuna erişdikten sonra, kökünden el ile sökülüp demetler şeklinde bağlanmakta ve demetler baskıya konmaktadır. Hasat sırasında olgunlaşmayan susamlar baskıda olgunlaşdıktan sonra, kurutmak amacıyla demetler çardak şeklinde yukarıya dikilmektedir. Burada yeterince kuruyan bitki, demetlerin silkelenmesi yöntemiyle daneler ayrılıp temizlenmektedir. Bu çalışmada susamın geleneksel yöntemle hasadının yanında, makina kullanım olanakları araştırılmıştır. Bu amaçla kanatlı orak makinası, çayır biçme roakinası ve biçerdöver kullanılmıştır. Birinci yönteme göre; susam el ile hasat ve harman edilmiştir. Bir dekarlık alandaki susamın, sökümden başlayarak temiz dane haline gelinceye kadar yapılan işlemler için harcanan iş gücü ve bu iş gücünün maliyeti hesaplanmıştır. ikinci yöntemde; susamın hasadı kanatlı orak makinası ve çayır biçme makinası kullanılarak yapılmıştır. Bu makinalarla hasattan sonraki bütün işlemler, el ile hasat ve harman yönteminde olduğu gibi uygulanmıştır. Makina maliyetleri olarak kiralama bedelleri dikkate alınmış, buna el ile yapılan işlemlerdeki iş gücü bedeli eklenerek bu yöntemin toplam maliyeti bulunmuştur. 43Son yöntem olarak tam mekan Lzasyona geçilmiş, bir başka deyişle susamın hasat ve harmanında biçerdöver kullanılmıştır. Biçerdöver kiralama bedeli makina maliyeti olarak gözönünde bulundurulmuştur. Bu metodla hasatta, en yüksek verimde ve en temiz danenin alındığı biçerdöver çalışma parametreleri kaydedilmiştir. El ile hasat yönteminde; bir dekarlık alandaki susamın hasat ve harman edilebilmesi için 28.6 h/da.işçilik iş gücü harcanmıştır. 1994 yılı Eylül ayı fiyatlarına göre bir günlük iş gücü maliyeti 150.000 TL/gün alındığında, bu yöntemin toplam maliyeti 536.250 TL/da olmuştur. İkinci yöntemde kanatlı orak makinası ve çayır biçme makinalarının kiralama bedelleri 1994 yılı Eylül ayı fiyatlarına göre 150.000 TL/da alınmıştır. Bu yöntemde elle yapılan işlemlerde iş gücü zamanı kanatlı orak makinasında 18.3 h/da.işçi, çayır biçme makinasında 18 h/da.işçi olarak belirlenmiştir. Makina kiralama bedelleri ve işçilik giderleri hesaba katıldığında toplam maliyet; kanatlı orak makinasında 493.125 TL/da, çayır biçme makinasında 487.500 TL/da olarak gerçekleşmiştir. Üçüncü yöntemde biçerdöverle farklı zamanlarda iki ayrı deneme yapılmıştır. Bu denemeler sonucunda en yüksek verim ve en temiz danenin alındığı biçerdöver çalışma parametreleri aşağıdaki gibi gerçekleşmiştir: Dolap devir sayısı: 12 dev/dk, Batör devir sayısı: 940 dev/dk, Batör-kontrbatör aralığı: önde: 8 mm, arkada: 4 mm, Fan devir sayısı:.480 dev/dk, 1994 yılı Eylül ayı fiyatlarına göre 70.000 TL/da 'lık biçerdöver kiralama bedeli bu yöntemin maliyetini oluşturmuştur. 44Her Uç yöntemde hasat ve harman İşleminin çeşitli aşamalarında dane kayıpları meydana gelmiştir. Bu kayıplar her yöntem için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Buna göre; birinci yöntemde sadece harmanlama kaybı olurken, ikinci yöntemde biçilmeden bırakılan bitkilerden dolayı meydana gelen hasat kayıpları ile birlikte harmanlama kayıplarının olduğu gözlenmiştir. Biçerdöverle yapılan denemelerde kayıp türleri çoğalmıştır. Bunlar; hasat öncesi kayıp, tabla kaybı, dövme ve temizleme düzeni kayıplarıdır. Her üç yöntemde meydana gelen kayıp miktarları aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır: El ile hasat: 5.2 kg/da, Kanatlı orak makinası ile hasat: 17.6 kg/da, Çayır biçme makinası ile hasat: 15.8 kg/da, Biçerdöverle birinci deneme: 33.6 kg/da, Biçerdöverle ikinci deneme: 27.5 kg/da, Hasat ve harman işleminde denenen her üç yöntemin ekonomik analizleri yapılarak birbirleri ile kıyaslanmışlardır. Yapılan harcamalar ve hasat harman kayıpları çıkarıldıktan sonra, yöntemlerin kar miktarları aşağıdaki şekilde gerçekleşmiştir: El ile hasat ve harman: 2.459.750 TL/da, Kanatlı orak makinasıyla hasat: 1.994.875 TL/da, Çayır biçme makinası ile hasat: 2.104.500 TL/da, Biçerdöverle birinci hasat: 1.7 90.000 TL/da, Biçerdöverle ikinci hasat: 2.034.000 TL/da, Ekonomik analiz sonucunda el ile hasat ve harman yönteminin en uygun yöntem olmakla beraber, biçerdöverle yapılan ikinci denemenin susamda makinalı hasada geçilmesi konusunda ümit verici olduğu ortaya çıkmıştır.