Çocuklarda rica ediminin kullanımına ilişkin görünümler

Abstract

Bu araştırmanın amacı çocukların bir şey isterken kullandığı rica edimi stratejilerini belirlemektir. Rica edimi çocuklukta sık kullanılan dil yapılarından biridir. İletişim becerisinin gelişiminde çocukların toplumsal yapıya ve bağlamın gereklerine uygun biçimde dil yapılarını kullanmayı öğrenmeleri beklenir. Edimbilimsel çerçevede strateji olarak belirlenen dil yapılarının çocuklar tarafından kullanımının yetişkinlerin kullanımlarına benzer bir düzeye ulaşması önemli bir noktadır. Çocuklardaki bu gelişimi izlemek için yapılan tarama modelindeki nitel araştırmanın verileri Söylem Tamamlama Testi'yle toplanmıştır. 12 maddenin yer aldığı testin hazırlanmasında çeşitli iletişimsel durumlar bulunmaktadır. Bu durumlar güç ilişkileri, bulunulan yerin niteliği ve rica edimi yoluyla istenen şeyin güçlük derecesi bakımından çeşitlilik göstermektedir. Aynı maddeler yetişkinler için de uyarlanmış ve bu süreçlerde uzman görüşüne başvurulmuştur. Araştırmaya 5-6 yaş grubundaki 145 çocuk ve 71 yetişkin katılmıştır. Yetişkinlerin katılmasının nedeni ilgili bağlamlarda seçilen rica stratejilerinin Türkçedeki karşılıklarını belirlemek ve çocukların seçimlerini yorumlamak için dayanak oluşturmaktır. Katılımcıların teste verdikleri yanıtlar iki uzman tarafından değerlendirilmiş ve hangi stratejilerin seçildiği belirlenmiştir. Veriler istatistik programında çözümlenmiş, yüzde ve sıklık hesaplamaları yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre yetişkinler test genelinde on maddede dile özgü öneri deyimleri stratejilerine başvurarak yanıt vermişken çocuklar testin tüm maddelerine hazırlayıcı koşullara gönderim stratejisini kullanarak yanıt vermişlerdir. Ayrışma daha çok başvurulan ikinci ve sonraki belirmiştir. Araştırmanın bulgularına dayanarak çocukların edimsel becerilerini geliştirmede çalışmalar yapılması önerilmiştir.