Selçuklu dönemi Türk devlet yapısı ve yönetim anlayışını şekillendiren unsurlar

Abstract

Oğuz Devleti'ne bağlı Kınık boyuna mensup olan Selçuklu hanedanı 1040 senesinde yaşanan Dandanakan zaferi ile Horasan'da büyük bir devlet kurmuş, kendisine özgü idari yapının temellerini burada atmıştır. Selçukluların kurmuş olduğu devlet daha sonra genişleyerek kendine bağlı birçok devlete hükmetmiş, bugün dahi karışık olan bir bölgeyi idare edebilmiştir. Selçukluların sahip olduğu köklü devlet yapısı ve yönetim anlayışı daha sonra kendinden sonra kurulacak olan Türk-İslam devletlerine model olmuş, aynı zamanda günümüz Türk kamu yönetiminin de en önemli temellerinden birini oluşturmuştur. Bizi bu çalışmaya yönelten en temel neden, Selçuklu hanedanının kurmuş olduğu devleti kamu yönetimi özelinde inceleyerek, günümüz Türk idaresini anlamak için oldukça önemli bir geleneksel devlet olan Selçuklu devletinin yapısı ve yönetim anlayışının menşeini açıklamaya çalışmaktır. Bu açıdan Selçuklu devlet yapısı ve yönetim anlayışı bilhassa kamu yönetimi özelinde incelenmeye değerdir. Ancak bir devletin sahip olduğu örgütlenme biçimi ve yönetim anlayışını anlayabilmek için de, bu yapı ve anlayışın nasıl ve hangi yönetsel etkenler çerçevesinde şekillendiği hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Selçuklu devlet yapısı ve yönetim anlayışı incelendiğinde ise devletin, en başta içine doğduğu Orta Asya devlet geleneği ve bugünkü İran coğrafyasında kurulmasından dolayı İran-İslam devlet geleneği ile idari yapının şekillenmesinde etkin rolü olan Nizamülmülk'ün devlet yönetimine ilişkin sahip olduğu ve ideal gördüğü anlayışın izlerini taşıdığı görülmektedir. Bu nedenle çalışmada, bahsedilen bu izlerin Selçuklu devlet yapısı ve yönetim anlayışını nasıl ve ne ölçüde etkilediği açıklanmaya çalışılmıştır.