Alanya yöresi söz varlığı

Abstract

Bu çalışma, Antalya ili Alanya ilçesi ağızlarının söz varlığını ortaya koyan bir ağız sözlüğü çalışmasıdır. Alanya yöresinin söz varlığı ortaya konurken sahada kaynak kişilere yöneltilen soruların cevapları ses kayıt cihazları ile kayıt altına alınmıştır. Alanya yöresi söz varlığı hazırlanırken bölgede yaşayan kişilerin günlük yaşamlarına ait gözlemler, sosyal medyada yer alan yöreye has videolar ve yazılı kaynaklardan yararlanılarak kelime derlemeleri yapılmıştır. Son zamanlarda köyden kente göç ve teknolojik imkânların gelişmesi sebebiyle, ağızlar canlılığını yitirmekte ve eskicil (~arkaik) söz varlığı yavaş yavaş kaybolmaktadır. Türkiye Türkçesi Ağızları üzerine yapılan çalışmaların yanında söz varlığı çalışmaları da azımsanacak miktarda değildir. Daha önceki yapılan çalışmalarda bulunan yöntem sorunlarının farkına varılması ile yapılacak olan yeni çalışmalarda dikkat edilmesi gereken hususlar daha özenle ve titizlikle ele alınmaya başlanmıştır. Bu yapılan çalışmalarda, tek kişinin yaptığı çalışmaların yanı sıra birden çok kişinin yaptığı söz varlığı çalışmaları da bulunmaktadır. Bunlar bölgenin geniş veya dar bir alanda olmasına bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Derleme Sözlüğü gibi Türkiye'nin her bölgesinden fişlenen kelimeler ile oluşturulan geniş kapsamlı sözlük, çok katılımlı bir şekilde oluşturulmuştur. Bu çalışma ve diğer bazı ağız sözlüklerinin neredeyse tamamı tek kişi tarafından hazırlanmıştır. Çalışma, sadece Antalya İli Alanya İlçesinin Doğu, Batı, Kuzey ve Güney (~Merkez) bölgelerinde yer alan 40 köy ve mahalleden derlenen Alanya ağzındaki sözcükleri ve söylenişleri, önce transkipsiyonlu bir biçimde, sonra da Standart Türkiye Türkçesindeki şekli göz önüne alınarak sözcüklerin anlamlarını içeren bir çalışmadır. Derleme esnasında elde edilen verilerden hareketle, çalışmanın içerisindeki "Ses Bilgisi" bölümünde sözlükte kullanılan tüm transkripsiyonlu ünlü ve ünsüzlerin türleri verilip parantez içinde bunların derlendiği mahalle veya köy ismi verilmiştir. Çalışmanın ağız sözlüğü olmasından dolayı ve metin derlemesi bulunmadığı için, kaynak kişilerin ağız özelliklerine göre elde edilen veriler doğrultusunda köy ve mahalle isimleri örnek gösterilmiştir. Bu çalışma, yöre halkının ağzında kullanılan birçok sözcüğün güncel tutulması, yöreye has kelimeler ve kalıp ifadelerin derlenip kayıt altına alındığı bir söz varlığı çalışmasıdır. Elde edilen veriler sonucunda Standart Türkiye Türkçesinde bulunmayan veya Standart Türkiye Türkçesinde bulunup yöre ağzında anlamı farklı olan fonetik özellikler gösteren kelimeler çalışmaya alınmıştır. Bu sayede çalışmanın temel amacı, Derleme Sözlüğü'ne katkılar sağlamak ve Türkiye Türkçesinin söz varlığı zenginliğini bir kez daha gözler önüne sermektir.