Kırsal alanda engelli birey olma (Antalya örneği)

Abstract

Engelli birey olma sadece "yeti yitimi" ile tanımlanabilecek bir durum değil aynı zamanda gündelik hayatın üretildiği mekânın ve bu mekân içerisindeki sosyal etkileşimlerin de inşa ettiği ve bireye atfedilen bir değerdir. Bu nedenle engelli bir birey için yeti yetimi bireysel bir sorun iken engeline ilişkin olarak yaşamış olduğu diğer her şey toplumsal yapı ve etkileşimlerin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Sosyal dışlanma, izolasyon ve damgalanma kadar kurumsal erişim problemleri de bu manada bireysel değil toplumsal problemler olarak yaşanmaktadır. Araştırma "kırsal alanda engelli birey olma"yı sosyolojik bir perspektifle anlama teşebbüsüdür. Nitel araştırma tasarımına sahip olan bu araştırmada kırsal alanda yaşayan engelli bireylerin engeline ilişkin özelliklerin tanılanması, muhtaçlık durumunun, kamusal alandaki erişebilirlik problemlerinin, beklenen roller ve tutumlarının, kendilerini toplumda nasıl gördüklerinin ve tanımladıklarının, toplumun engelli bireye bakış açısının, maruz kaldığı olumsuz davranışların neler olduğunun (dışlanma, acıma, alay etme, işe yaramaz görme), şiddete maruz kalma durumlarının ve şiddete uğradığı alanların tespit edilmesinin ayrıca ekonomik ve sosyal yaşantılarındaki diğer yoksunluklarının belirlenmesini amaçlanmaktadır. Araştırmada "amaca yönelik örneklem" yöntemi kullanılarak Antalya ilinin Serik ve Manavgat ilçelerine bağlı köylerde yaşayan en az 1 yıldan fazla engellilik durumu söz konusu olan 24 bireyle derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın konu, amaç ve problem cümlelerine suygun "yarı yapılandırılmış görüşme formu" veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Görüşmelerden elde edilen veriler betimsel içerik çözümlemesiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre kırsal alanda engelli birey olma "etiketlenme" ve "yoksul" olma haliyle özdeşleşmiştir. Günlük yaşamlarını küçük bir çevrede ve mekânda sürdürmeleri, sosyal ilişki ağlarını da sınırlandırmaktadır. Bu nedenle sosyal etkileşimleri büyük ölçüde hane içindeki aile üyeleriyle gerçekleşmektedir. Çevre etkileşimleri ise bireyin engel durumu, kırsal alanın fiziki yapısı veya engelli bireye olan bakış açışına göre değişmektedir. Birine kısmen veya tam bağımlı olma durumu engelli bireyin birine olan muhtaçlık durumunu göstermektedir. Bakım konusunda engelli bireyle ilgilenen muhakkak bir ebeveyn olmakta ve genellikle engelli bireyler kendilerini yük olarak görmektedir. Kırsal yaşamın getirdiği dezavantajlar söz konusu olsa da kırsal yaşamı benimsediklerinden ve yaşamlarının neredeyse tamamını burada geçirdiklerinden kent yaşamı engelli birey ve yakınları tarafından arzu edilmeyen bir durumdur.