Enerji etkin planlama kapsamında Antalya kenti için bir yöntem yaklaşımı

Abstract

İklim değişikliği ve küresel ısınma ile mücadele sürecinde kentsel ısı adası etkisinin azaltılması için kentlerde alınacak en önemli ve kalıcı önlemlerden birisi de enerji etkin planlama ve tasarım uygulamalarıdır. Enerji etkin planlama, bir mekanı tasarlarken o yörenin iklimsel ve topoğrafik özelliklerine duyarlı olmayı gerektirmektedir. Bu çalışma, son yıllarda küresel ısınmanın bir sonucu olarak aşırı iklim olaylarının yaşandığı Antalya kentinin imar planı yapım ve tasarım süreçlerine destek olacak bir enerji etkin planlama yaklaşımı geliştirmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada öncelikle kentsel ısı adası etkisi ve kentlerde ısı adasının oluşumuna etki eden arazi örtüsü/kullanımı değişimleri ve bitki örtüsü varlığı/değişimi incelenmiştir. Isı adası etki alanını tespit etmek için kentin iklim ve bölgesel mikro iklim özellikleri, uydu görüntüsü ile hesaplanan yüzey sıcaklıkları ve sabit istasyonlardan ölçülen iklimsel değerler aracılığı ile belirlenmiştir. Arazi kullanımı ve sıcaklık ilişkilerine göre kentsel, kırsal ve yarı kırsal alanlardan seçilen yerleşim adalarında imar planları, yapılaşma durumu, rüzgar yönü, bakı, güneşlenme saatleri, gökyüzü görüş faktörü, güneşlenme ve gölgelenme oranları, bitki örtüsü varlığı ve benzeri enerji etkin planlama ve tasarıma yön veren kentsel karakterler incelenmiştir. Döşemealtı, Kepez ve Muratpaşa ilçelerinde yer alan ve kentsel iklim zonları olarak tanımlanan yerleşme adalarında bulundukları bölgenin iklim özelliklerine uygun enerji etkin planlama ve tasarım araçları önerilmiştir. Antalya kentinde bir yıl boyunca yapılan iklimsel ölçümler ve Ağustos ayında yapılan yüzey sıcaklık analiz sonuçlarına göre, hem yüzey ısı adası hem de kentsel ısı adası etkisi, kırsal ve yarı kırsal alanlar da dahil olmak üzere, kentin tamamında görülmektedir. Bunun ana nedeninin kırsal ve yarı kırsal alanlarda arazi örtüsü değişimlerinin ve bitki örtüsü yoğunluğunun azalması olduğu; kıyı kesimlerde denizin, iç kesimlerde ise yeşil alanlar ve su yüzeylerinin etkisiyle ısı adası etkisinin 6 - 9 °C arasında hafiflediği; kent merkezi ve kırsal ve yarı kırsal alanlar arasındaki sıcaklık farkının 2,60 - 3,80 °C olduğu; kent merkezindeki yeşil alanlarda bitki örtüsü yoğunluğunun 0,4 - 0,6 arasında olduğu; 1987-2010 yılları arasında doğal alanlar ve tarım alanlarında % 24 azalma gerçekleştiği sonuçlarına varılmıştır. ii Antalya kenti özelinde yapılan enerji etkin planlama kapsamındaki bu yöntem yaklaşımının diğer kentlere de uygulanabileceği düşünülmektedir. Bunun için kentlerin içinde bulundukları iklim sınıfına göre belirlenen genel enerji etkin planlama kriterlerinin o kentin ısı adası ve mikroklimasına yönelik araştırmalarla özelleştirilmesi ve yöreye ve amaca özgü özel kriterlerin belirlenmesi gerekmektedir.