Şirketlerin mali verilerinden yararlanarak çok kriterli karar verme yöntemleriyle finansal performanslarının analizi

Abstract

İşletmenin finansal analizi hem işletme yönetimi hem de işletme ile etkileşimde olan kurum ve kuruluşlar için önemli bir konudur. Finansal analiz işletme ile ilgili birçok parametreye eşanlı bakmayı ve değişkenlerin aynı şekilde yorumlanmasını gerektirmektedir. Birçok oranın eşzamanlı olarak ele alınması ve kararlar verilmesi gerekmektedir. İşletmenin genel performans değerlendirmesi için bu değerlerim tek bir göstergeye indirgenme ihtiyacı duyulmaktadır. Bu durumda birçok açıdan karar vermeyi sağlayan ÇKKV yöntemleri hesaplanan finansal oranları tek bir performans skoru haline indirgeyerek işletmeler arası finansal performans karşılaştırması imkânı tanır. Bu yüzden, yöneylem literatüründe ÇKKV yöntemleriyle finansal performans çalışmalarına sıkça rastlanmaktadır. Bu araştırmada, çeşitli ÇKKV yöntemleriyle finansal oranlardan yola çıkılarak işletmelerin performans analizi yapılmıştır. ÇKKV yöntemlerinden TOPSIS, VIKOR, GİA ve MOORA kullanılmıştır. ÇKKV yöntemlerinin yanı sıra, kriter ağırlıklandırma yöntemleri de ele alınmıştır. Araştırmada kullanılan kriter ağırlıklandırma yöntemleri basitçe nesnel ve öznel olarak iki grupta incelenmiştir. Nesnel ağırlıklandırma yöntemlerinden Entopi, CRITIC, Standart Sapma ve Eşit Ağırlık, öznel ağırlık atama yöntemlerinden de AHP yöntemi araştırmada kullanılmıştır. Araştırmaya konu olan işletmeler BIST Sınai Endeksi'yle Yıldız Pazar'da yer alan toplamda altmış dört işletmedir. 2013-2016 dönemi araştırmada incelenmiştir. ÇKKV yöntemleri tarafından bulunan sonuçların, VIKOR ve MOORA-Referans Nokta Yaklaşımı hariç, ağırlık metodunun değişmesiyle çok da farklılaşmadığı gözlemlenmiştir. Ağırlık yöntemi sabit kalmak şartıyla, ÇKKV yönteminin değişmesiyle elde edilen sonuçların da istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler içinde oldukları sonucuna ulaşılmıştır. ÇKKV yöntemi sonuçlarının farklı zamanlarda da birbirleriyle ilişkili oldukları tespit edilmiştir. Bununla beraber, farklı ağırlık ve ÇKKV yöntemleriyle elde edilen sonuçların PD/DD oranlarıyla istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler içinde olup olmadıkları da incelenmiştir. 2013 ve 2015 yılı AHP tabanlı VIKOR, 2015 yılı AHP tabanlı TOPSIS, 2013 yılı AHP ve Entropi tabanlı MOORA-Referans Nokta Yaklaşımı ve 2014 yılı Entropi tabanlı MOORA-Referans Nokta Yaklaşımı sonuçlarının PD/DD oranlarıyla istatistiksel olarak anlamlı ilişkiler kurduğu gözlemlenmiştir.