Serbest bölgelerin istihdama etkisi : Antalya serbest bölge örneği

Abstract

Serbest bölge uygulamaları, ülkelerin dış ticaret ve gümrük mevzuatlarında istisna veya muafiyetler yapmasıyla, birbirleriyle olan ticaretlerini geliştirmek ve kolaylaştırmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Dünyada günümüzdeki uygulamalara benzerlik taşıyan ilk serbest bölgeler yaklaşık 300 yıllık tarihe sahip iken Türkiye'nin serbest bölge macerası ise yaklaşık 30 yıllık bir geçmişe sahiptir. Dünyada serbest bölgelerin kurulma nedenleri ülkelerin gelişmişlik düzeylerine ve sosyo-ekonomik yapılarına göre farklı amaçlar göstermektedir. Gelişmiş ülkeler genelde sınaî, üretim ve istihdamdan ziyade ticareti geliştirmek için bu bölgelere yönelmişlerken; gelişmekte olan ülkeler ise ihracatı, üretimi ve istihdamı arttırmak gibi amaçlar için serbest bölge uygulamalarına yönelmişlerdir. Gelişmekte olan Türkiye'de ise serbest bölgelerin kuruluşlarında ihracat, üretim ve istihdamı arttırmak başlıca amaçlar olarak belirlenmiştir. Türkiye'de 30 yıldır faaliyet gösteren serbest bölgelerin belirlenen bu amaçları ne kadar gerçekleştirdiği ise merak konusu olmaktadır. Türkiye'de serbest bölgelerin istihdama etkisi üzerine bir çalışma yapılmamıştır. Serbest bölgelerle ilgili yapılmış olan bazı araştırmalarda ise istihdam konusundan kısaca bahsedilmiş ve istihdama etkisinin her şartta olumlu olduğu ifade edilmiştir. Bu çalışmada, Türkiye'de faaliyette olan serbest bölgelerin iktisadi ve istihdam durumları hakkında karşılaştırmalı olarak bilgi verilerek, serbest bölgelerin istihdama etkisi ölçülmeye çalışılmıştır. Çalışmada, Antalya Serbest Bölgesi örnekleminde, bölgede faaliyet gösteren firmaların yöneticileri ile derinlemesine mülakat yöntemiyle serbest bölgelerin istihdama etkisi incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda ortaya çıkan bulguların analiz edilmesi ile sorun alanları tespit edilerek, serbest bölgelerde istihdamın arttırılmasını sağlayabilecek öneriler sunulmuştur.